Milli Uyanış Yurdumuzun İşgaline Tepkiler Ders Notları

Milli Uyanış Yurdumuzun İşgaline Tepkiler Ders Notları

KUVAYI MİLLİYE HAREKETİ – İŞGALLER KARŞISINDA TUTUM

Kuvayı Milliye: İtilaf Devletleri’nin Mondros Ateşkes Antlaşmasının 7. maddesine
dayanarak Anadolu’da başlattıkları işgallere karşı, vatansever Türk halkının vatanı
korumak amacıyla kurduğu silahlı direniş örgütlerine Kuvayı Milliye denir.

Kuvayı Milliye’nin Kurulma Nedenleri
1.Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Savaşı’ndan yenik çıkması,
2.Mondros Ateşkes Antlaşması’yla Osmanlı ordusunun terhis edilmesi,
3 Osmanlı yönetiminin işgallere kayıtsız kalması ve halkın can ve mal güvenliğini
koruyamaması,
4.Anadolu’nun İtilaf Devletleri tarafından işgal edilmesi

Kuvayı Milliye ’nin Ortaya Çıkışı
1. İlk Kuvayı Milliye teşkilatı, İzmir’in işgalinden sonra Batı Anadolu’da Yunanlılara
karşı kurulmuştur.
2.Yunan işgali karşısında teşkilatlanmaya karar veren halk Balıkesir ve Alaşehir
Kongrelerini düzenlemiştir.
3.Bölgedeki bütün direniş güçlerinin ortak bir cephe oluşturmasına ve Batı
Anadolu’daki Kuvayı Milliye birliklerinin insan ve malzeme yönünden
desteklenmelerine karar verilen bu kongrelerin ardından Batı Cephesi kurulmuştur.
4.Ali Fuat (Cebesoy) Paşa, Sivas Kongresi’nde Batı Anadolu’daki Kuvayı Milliye
birliklerinin genel komutanlığına tayin edilmiştir.

Kuvayı Milliye’nin Olumlu Yönleri
1. Düzenli ordu kuruluncaya kadar düşmanı yıpratarak ilerleyişlerini
yavaşlatmışlardır. 2.TBMM’ye ve düzenli ordunun kurulmasına zaman
kazandırmışlardır.
3.Azınlıkların zararlı faaliyetlerine karşı Türk köy ve kasabalarını korumuşlardır.
4.TBMM’ye karşı çıkan ayaklanmaların bastırılmasında etkili olmuşlardır.
5.Ulusal bilincin doğmasına ve yaygınlaşmasına yardımcı olmuşlardır.
6.Düzenli ordunun temelini oluşturmuşlardır.

Kuvayı Milliye’nin Olumsuz Yönleri
1.Askeri disiplinden yoksun olmaları
2.Bazı Kuvayı Milliye liderlerinin, TBMM’nin otoritesine girmeyi kabul etmeyerek
ayaklanmaları (Demirci Mehmet Efe, Çerkez Ethem gibi) Bölgesel hareket etmeleri,
işbirliği ve uyum içinde çalışmamaları.
3. İhtiyaçlarını karşılayabilmek için, zaman zaman halktan zorla para ve yardım
toplamaları.
4.Suçlu gördükleri kişileri kendi kurallarına göre cezalandırmaları
5.Düşman işgalini engelleyememeleri gibi nedenlerden dolayı 8 Kasım 1920’de
Kuvayı Milliye birlikleri kaldırılarak düzenli ordu kurulmuştur.

Bilgi: Düzenli ordunun kurulmasında Kuvayı Milliye’nin Gediz Muharebelerinde
Yunanlılara karşı başarısız olması da etkili olmuştur.
Bilgi: Osmanlı Hükümeti işgallere direnmenin mümkün olmadığını, İtilaf Devletlerinin
isteklerini yerine getirmekle Osmanlı saltanat ve hilafetinin devamının sağlanacağını
düşünüyordu. Bu amaçla Anadolu’ya nasihat heyetleri göndererek işgallere karşı
çıkılmamasını istemiştir. ( teslimiyetçi, uzlaşmacı, duyarsız, pasif bir politika)
Bilgi: Türk halkının, devletin kurtuluşu için ortaya attığı kurtuluş çareleri: İngiliz
himayesini istemek, Amerikan mandasını istemek, Bölgesel kurtuluş yolları aramak,
Mustafa Kemal’e göre bu durum karşısında bir tek karar vardı: Millî hâkimiyete
dayanan, kayıtsız şartsız, bağımsız yeni bir Türk devleti kurmak (kararlı, mücadeleci,
vatansever, bağımsızlık yanlısı, duyarlı)
Bilgi: Mustafa Kemal, İstanbul’da bulunduğu dönemde memleketi ve milleti içine
düştüğü durumdan kurtarmak için; Padişah, devlet adamları ve arkadaşlarıyla
görüşmeler yaptı. Türk milleti aleyhine yapılan olumsuz propagandaları önlemek için
yerli ve yabancı gazetelerle röportajlar yaparak milletimizin haklarını dünyaya
duyurmaya çalıştı. Görüşlerini duyurabilmek için yakın arkadaşı Fethi (Okyar) Bey ile
birlikte “Minber” adında bir gazete çıkardı. Mustafa Kemal bu çalışmalarının sonunda
İstanbul’da kalmanın devleti ve milleti kurtarmak için yeterli olamayacağını görerek
kararını verdi: Anadolu’ya geçecek ve millî egemenliğe dayanan yeni bir Türk devleti
kuracaktı.

CEMİYETLER
Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan sonra, Osmanlı ordusunun terhis edilmesi,
Anadolu’nun işgale uğraması ve Osmanlı Hükümetinin işgallere duyarsız kalması
sonucu Anadolu’da otorite boşluğu oluşması cemiyetlerin kurulmasına neden
olmuştur. Bu cemiyetler kuruluş amaçlarına göre zararlı ve yararlı(milli) cemiyetler
olarak ikiye ayrılır.

 ZARARLI CEMİYETLER

A-Azınlıklar tarafından kurulan cemiyetler

(Rumların kurduğu cemiyetler)
1. Mavri Mira Cemiyeti: İstanbul’daki Fener-Rum Patrikhanesi tarafından kurulmuş,
büyük Yunanistan’ı kurmayı amaçlamıştır.
2. Pontus Rum Cemiyeti: Trabzon merkez olmak üzere Samsun’dan Batum’a
kadar uzanan alanda (Doğu Karadeniz’de) bir Pontus Rum Devleti kurmayı
amaçlamıştır.
3. Etnik-i Eterya Cemiyeti: Bizans İmparatorluğunu yeniden canlandırmayı
amaçlamıştır.

(Ermenilerin kurduğu cemiyetler)
4. Hınçak ve Taşnak Cemiyetleri: Doğu Anadolu’dan Adana’ya kadar uzanan
bölgede bir Ermeni devleti kurmayı amaçlamıştır.

(Yahudilerin kurduğu cemiyetler)
5. Makabi ve Alyans-İsrailit Cemiyetleri: Yahudiler tarafından Filistin’de bir Yahudi
devleti kurmak amacıyla kurulmuştur.

B- Milli Varlığa Düşman Cemiyetler

Türkler tarafından kurulan zararlı cemiyetlerdir.
Milli mücadeleye karşı çıktıkları için milli bağımsızlığa ters düşmüşlerdir.
1. Hürriyet ve İtilaf Fırkası: İttihat ve Terakki karşıtıdır. İç isyanlarda kışkırtıcı rol
oynamış, mili mücadeleye karşı çıkmıştır.
2. Sulh ve Selamet-i Osmaniye Fırkası: Vatanın kurtuluşunun ancak padişah ve
halifenin buyruklarına bağlı kalmakla gerçekleşebileceğini savunmuştur.
3. Teali – İslam Cemiyeti: İstanbul’da kurulmuştur. Temel dayanağı hilafettir.
Kurtuluşun İslam’da olduğu savunmuştur.
4. Kürt Teali Cemiyeti: Doğu Anadolu’da bağımsız bir Kürt devleti kurmayı
hedeflemiştir.
5. Wilson Prensipleri Cemiyeti: Bazı aydınlar tarafından desteklenen bu cemiyet,
Amerikan mandası altına girilmesi gerektiğini savunmuştur.
6. İngiliz Muhipleri Cemiyeti: İngilizlerin himayesine sığınmak gerektiğini
savunmuştur.

YARARLI [MİLLİ] CEMİYETLER

1.Trakya-Paşaeli Müdafaai Hukuk Cemiyeti: Kurulan ilk yararlı cemiyettir. Doğu
Trakya’nın Yunanlılar tarafından işgal edilmesini önlemek amacıyla kurulmuştur.
Osmanlı Devleti’nin dağılması durumunda bağımsız bir devlet kurma kararı da
alınmıştır.
2- İzmir Müdafaai Hukuku Osmaniye Cemiyeti: İzmir’de Yunanlıların değil
Türklerin çoğunlukta olduğunu dünya kamuoyuna basın ve yayın yoluyla duyurmaya
çalıştı. Batı Anadolu’daki Kuvayı Milliye hareketine silah ve cephane yardımı yaptı.
3-Reddi İlhak Cemiyeti: İzmir’in işgal edilmesine karşı çıkarak bölgenin Türklere ait
olduğunu ispatlamak için çalışmalar yaptı.
4- Doğu Anadolu (Şark Vilayetleri) Müdafaai Hukuk Cemiyeti: Merkezi
İstanbul’dur. Amacı Doğu Anadolu’yu işgallerden koruyarak Ermeni devletinin
kurulmasını önlemektir. Erzurum kongresini bu cemiyet düzenlemiştir.
5- Kilikyalılar Cemiyeti: İstanbul’da kurulmuştur. Amaç; Adana ve çevresini Fransız
ve Ermeni işgalinden kurtarmaktır.
6- Trabzon Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti: Bu cemiyet, Trabzon ve çevresine yönelik
Rum ve Ermeni iddialarına karşı, Türk ve Müslüman halkın haklarını korumak
amacıyla faaliyet göstermiştir.
7- Milli Kongre Cemiyeti: İstanbul’da kuruldu. Cemiyetin amacı, Türklere karşı
yapılan haksız propagandalara karşı çıkmak, basın ve yayın yolu ile Türk Milletinin
haklı sesini dünyaya duyurmaktır. Bilgi: Kuvayı Milliye tabirini kullanan ilk kuruluş
Milli Kongre Cemiyetidir.

8- Anadolu Kadınları Müdafaa-i Vatan Cemiyeti: Sivas’ta, Sivas valisinin eşi
Melek Hanım tarafından kurulmuş, vatanın bütünlüğünü korumak için mitingler
düzenlemiştir.

ÖZELLİKLERİ

  1. Zararlı Cemiyetler
    • Millî Mücadele hareketine karşı düşmanca tutum sergilemişlerdir. • Bağımsız devlet
    kurmayı amaçlamışlardır.
    • Faaliyette bulundukları bölgelerde yaşayan Türk halkının can ve mal güvenliğine zarar
    vermek suretiyle onları göçe zorlamışlardır. Böylece nüfus üstünlüğünü sağlamaya
    çalışmışlardır.
    • İşgalci devletlerden yardım ve destek almışlardır.
    • Güvenliği bozarak Mondros’un uygulanması için ortam hazırlamışlardır.
  2. Yararlı Cemiyetler
    1.Bölgesel cemiyetlerdir.
    2. Öncelikli amaçları ülkeyi korumak değil, kuruldukları bölgeyi korumaktır.
    3.Genellikle basın-yayın yolu ile çalışmalarını sürdürmüşlerdir.
    4.Kuruluşlarında milliyetçilik düşüncesi etkilidir.
    5.Milli direniş bilincini uyandırmışlardır.
    6. İstanbul’a bağlı veya karşı değillerdir.
    7.Sivas Kongresi’nde Anadolu ve Rumeli Müdafaai Hukuk Cemiyeti adıyla
    birleştirilmişlerdir

ÜNİTE : MİLLİ UYANIŞ BAĞIMSIZLIK YOLUNDA ATILAN ADIMLAR
2.5: MİLLİ MÜCADELE HAZIRLIK DÖNEMİ

A. GENELGE VE KONGRELER
Mustafa Kemal’in Samsun’a Çıkışı (19 Mayıs 1919)
Mustafa Kemal Mondros ateşkes antlaşması imzalandıktan sonra İstanbul’a dönmüş ve burada vatanı kurtarmak için arkadaşları ile çalışmalar yapmıştır. Bu durumdan rahatsız olan İstanbul hükümeti ve itilaf devletleri o sırada Samsun ve çevresinde yaşanan olaylar nedeniyle bölgenin düzeni sağlamak için Mustafa Kemal’i 9. Ordu müfettişliği görevine atadı.

9.ordu müfettişliği olarak Mustafa Kemal’e verilen görevler:
· Bölgedeki olayları araştırmak
· Suçluları tespit ederek bölgedeki düzeni sağlamak
· Halkın elindeki silahları toplamak

Mustafa Kemal yaptığı araştırmalar sonucunda hazırladığı raporda:
· Olaylardan Pontusçu Rumlar ve İtilaf devletlerinin subayları sorumludur.
· Türk ulusu egemenlik ve bağımsızlığını elde etmede kesin kararlıdır.
Not: Mustafa kemal’in samsuna çıkış tarihi milli mücadelenin başlangıç tarihi olarak
kabul edilir.

HAVZA GENELGESİ
Mustafa Kemal 25 mayısta havzaya geçerek burada İzmir’in işgali için mitingler
düzenlenerek protesto edilmesini istedi.

AMASYA GENELGESİ(22 HAZIRAN 1919)
Amasya Genelgesini Mustafa Kemal hazırlamıştır. Ayrıca Ali Fuat Paşa, Rauf Bey ve
Refet Bey’e imzalatmış telgraf ile de Erzurum’daki Kazım Karabekir ile Konya’daki
Cemal Paşalara da telgrafla onaylatmıştır.

MADDELER:
· Vatanın bütünlüğü, milletin bağımsızlığı tehlikededir.

(Kurtuluş Savaşı’nın gerekçesi yani nedeni ilk kez belirtilmiştir.)
· İstanbul Hükümeti üzerine aldığı sorumluluğu yerine getirememektedir. Bu durum milletimizi yok olmuş gibi göstermektedir.

(İstanbul Hükümetine karşı çıkılmıştır.)

· Milletin bağımsızlığını yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır.

(Kurtuluş Savaşı’nın amacı ve yöntemi belirtilmiştir.)

· Milletin içinde bulunduğu durumu dünyaya duyurmak için her türlü baskıdan uzak, millî bir kurul oluşturulmalıdır.

( Temsil Heyeti’nin kurulması fikri burada ortaya atılmıştır.)

· Anadolu’nun her bakımdan en güvenli yeri olan Sivas’ta millî bir kongre toplanacaktır.

Not: Mustafa Kemal yaptığı çalışmalar nedeniyle İstanbul hükümeti tarafından görevinden alınarak İstanbul’a dönmesini istemiştir fakat Mustafa Kemal askerlik görevinden istifa ettiğini açıklayarak dönmemiştir.

ERZURUM KONGRESİ (23 TEMMUZ-7 AĞUSTOS)
· Mustafa Kemal sivil olarak katılmıştır.
· Toplanış amacı bakımından bölgesel fakat aldığı kararlar bakımından ulusal
bir kongre olmuştur.
· Kongreye delege gönderen iller : Bitlis ,Erzurum ,Sivas ,Trabzon , Van (BEST-VAN)

Alınan kararlar:
· Millî sınırlar içinde vatan bir bütündür, bölünemez. (İlk defa milli sınırlardan bahsedilmiştir.)
· Her türlü yabancı işgal ve müdahalesine karşı Osmanlı Hükümeti’nin iş yapamaz hâle gelirse millet topyekûn kendini savunacaktır.
· Osmanlı Hükümeti vatanı koruyamaz ve istiklali sağlayamazsa geçici bir hükümet kurulacaktır. ( yeni bir devlet kurulacağının sinyali verilmiştir)
· Kuvayı milliye’yi etkin, millî iradeyi hâkim kılmak esastır.
· Hristiyan azınlıklara siyasi hâkimiyetimizi ve sosyal dengemizi bozacak ayrıcalıklar verilemez. (yabancı devletlerin iç işlerimize karışması engellenmek istenmiştir.)

  • Manda ve himaye kabul edilemez.( İlk defa manda ve himaye ret edilmiştir. )
  • Mebusan Meclisinin hemen toplanması ve hükûmet işlerinin Meclis tarafından kontrol edilmesi gereklidir.
  • Kongre sonunda :
  • Doğudaki cemiyetler Doğu Anadolu Müdafaa-i hukuk cemiyeti adı altında birleştirildi.
  • 9 kişiden oluşan ve başkanlığını Mustafa Kemal’in yaptığı temsil heyeti kuruldu.

SİVAS KONGRESİ (4 EYLÜL-11 EYLÜL 1919)
Kongrenin toplanmasında ortaya çıkan sorunlar :
· Ali Galip olayı: İstanbul hükümeti kongrenin toplanmasını engellemek için Elazığ valisi ali galip beyi görevlendirmiş fakat başarılı olamamıştır.
· Manda ve himaye sorunu: hala bazı kesimlerin manda fikri olmasından tartışmalar olmuştur.
· Kongre başkanı sorunu: yaşanan tartışmalar Mustafa Kemal’in başkan seçilmesiyle bitmiştir.
Not: Sivas kongresi hem toplanış amacı bakımından hem de aldığı kararlar bakımında ulusal bir kongre olmuştur.
Alınan kararlar:
· Manda ve himaye kesin olarak reddedildi.
· Temsil Heyeti’nin üye sayısı 9’dan 16’ya çıkarılarak tüm ülkeyi temsil eder hale geldi.
· Temsil Heyeti, Ali Fuat Paşa’yı Batı Cephesi Komutanlığına atadı. (Yürütme yetkisini kullanması hükümet gibi hareket ettiğini kanıtlar.)
· Yurttaki tüm cemiyetler Anadolu ve Rumeli Müdafai Hukuk Cemiyeti adı ile birleştirilmiştir. (Kurtuluş Savaşı tek bir merkezden yönetilmeye başlandı.)
· 13 Eylül 1919’da Sivas’ta İrade-i Milliye adında bir gazete çıkarıldı. (Halkın bilinçlenmesi ve doğru bilgi alması amaçlanmıştır)

AMASYA GÖRÜŞMELERİ (20-22 EKİM 1919)
Damat Ferit Paşa istifa edince İstanbul Hükümetinin başına milli mücadeleye ılımlı bir kişi olan Ali Rıza Paşa geçmiş ve ilişkiler tekrar başlamıştır. Bunun sonucunda Amasya görüşmeleri gerçekleşmiştir.

· İstanbul Hükümeti ile Temsil Heyeti’nin resmi bir görüşme yapması Temsil Heyeti’nin varlığının resmen tanındığını göstermektedir.
· Temsil Heyeti adına Mustafa Kemal İstanbul Hükümeti adına Bahriye Nazırı Salih Paşa katılmıştır.

  • Görüşme sonunda alına kararlar:
  • İstanbul Hükümeti Erzurum ve Sivas kongresi kararlarını kabul edecek.
  • İstanbul Hükümeti itilaf devletleri ile yapacağı barış görüşmelerinde Temsil Heyetinin de görüşünü soracaktır.
  • Serbestçe seçimler yapılarak Mebusan Meclisi açılacak. ( ali rıza paşanın kabul ettiği tek madde olmuştur.)
  • Milli Meclis, Anadolu’da İstanbul Hükümetinin uygun göreceği güvenilir bir yerde toplanacaktır.(İstanbul’da itilaf devletleri olduğu için Anadolu da toplanması istenmiştir.)
  • Mustafa Kemal gelişmeleri yakından takip etmek için Sivas’tan Ankara’ya geçmiş ve Ankara milli mücadelenin merkezi haline gelmiştir.

Ders notunu daha düzenli ve word olarak indirmek için BURAYA TIKLAYIN 

Ders notları Siirt MEB’in hazırladığı ders notlarından faydalanılarak hazırlanmıştır. Emeği geçenlere teşekkürler.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir