EKONOMİ ALANINDA YAPILAN İNKILAPLAR
İZMİR İKTİSAT KONGRESİ (17 ŞUBAT 1923)
Osmanlı Dönemi’nde;
- Kapitülasyonlar
- Sanayi İnkılâbı’nın gerçekleştirilememesi
- Duyun-u Umumiye (Genel Borçlar İdaresi)
- Yeraltı ve yerüstü kaynaklarının yabancıların eline geçmesi
- Bankacılık, ticaret, ulaşım sektörlerinin yabancıların elinde olması gibi nedenlerle milli bir ekonomi kurulamamıştı.
- Lozan Barış Antlaşması’yla kapitülasyonların kaldırılması, bağımsız ve milli bir ekonominin kurulması için gerekli olan ortamı hazırlamış oldu.
Atatürk Diyor ki: “Siyasi ve askeri zaferler ne kadar büyük olursa olsun, ekonomik zaferler ile taçlandırılmazlarsa kazanılan zaferler yaşayamaz, az zamanda söner.” Atatürk
İzmir İktisat Kongresi; yeni Türk devletinin ekonomi politikasını belirlemek ve ekonomik bağımsızlık yolunda gerekli çalışmaları yapmak amacıyla çiftçi, tüccar, sanayici ve işçi temsilcilerinin katılımı ile toplandı.
Kongrede alınan kararlar:
- Kapitülasyonlar kaldırılmalıdır.
- Küçük işletmelerden fabrikalaşmaya geçilmelidir.
- Demiryolu ulaşımına öncelik verilmelidir.
- Milli bankalar kurulmalıdır.
- Hammaddesi yurt içinde olan ürünlerle ilgili sanayi dalları kurulmalıdır.
- Yabancıların elinde bulunan işletmeler satın alınarak millileştirilmelidir.
Not: Kongrede ekonomik bağımsızlığı amaçlayan Misak-ı İktisadi (Ekonomi Andı) kabul edilmiştir.
- Buna göre; milli kaynaklarımız kendi imkânlarımızla yine millet için değerlendirilecek ve yabancılara bağımlı kalınmayacaktı.
- İzmir İktisat Kongresi’nde daha çok liberal bir ekonomik kalkınma politikası benimsenmiş, devletin ekonomik alanda özendirici ve koruyucu bir rol üstlenmesi hedeflenmiştir.
- Bilgi: İzmir İktisat Kongresine;
- Her kesimden insanın katılması halkçılık ilkesi,
- Milli bir ekonomi amaçlanması milliyetçilik ilkesi,
- Kalkınmanın devlet eliyle gerçekleştirilmesi devletçilik ilkesi ile ilgilidir.
- Cumhuriyetin ilk yıllarında, devlet-vatandaş işbirliğine dayalı liberal bir ekonomi politikası izlenmiş ancak;
- Özel teşebbüsün yetersiz kalması ve teknik eleman azlığı,
- Vatandaşın gelir seviyesinin çok düşük olması,
- 1929 Dünya Ekonomik bunalımı gibi nedenlerle 1933’e kadar istenilen sanayileşme sağlanamamış, bu yüzden devletçi bir ekonomi politikası uygulanmaya başlanmıştır.
TARIM ALANINDAKİ GELİŞMELER
- Osmanlı Devleti zamanında köylüden alınan Aşar vergisi (1/10 oranındaki ürün vergisi) kaldırıldı. (1925)
Bilgi: Aşar verginin kaldırılması ile köylüyü ağır vergi yükünden kurtarmak ve tarımsal üretimi arttırmak amaçlanmıştır.
Köylünün yararına bir uygulama olduğu için Halkçılık ilkesi ile ilgilidir.
- Toprak Reformu yapıldı ve köylüye toprak mülkiyeti sağlandı.
- Tarım Kredi Kooperatifleri kuruldu.
- Ankara’da Atatürk Orman Çiftliği kuruldu.
- Yüksek Ziraat Enstitüsü kuruldu.
- Ziraat okulları açıldı.
- Örnek çiftlikler kuruldu.
- Makineleşmeye önem verildi.
Yorum: Atatürk, Ankara’da kurduğu Atatürk Orman Çiftliği ile köylüye modern tarım konusunda örnek olmayı amaçlamıştır.
KABOTAJ KANUNU – 1 TEMMUZ 1926
Kabotaj; bir ülkenin kendi karasularında (deniz ve limanları arasında) yük ve yolcu taşıma hakkıdır.
Bu hak Osmanlı Devletinde yabancı şirketlere verilmişti. Bu durum ekonomik bağımsızlığımıza ve egemenlik haklarımıza aykırı bir durumdu.
- Kabotaj Kanununun kabul edilmesi ile limanlarımız arasındaki yük ve yolcu taşıma hakkı Türklere verildi.
- Türk karasularında yük ve yolcu taşıma hakkının Türklere ait olduğu kabul edildi. (1 Temmuz 1926)
Bilgi: Kabotaj Kanunu;
- Denizyollarını millileştirdiği için Milliyetçilik ilkesi ile,
- Ekonomi ile ilgili olduğu için Devletçilik ilkesi,
- Egemenlik haklarımızla ilgili olduğu için milli bağımsızlık ile ilgilidir.
EKONOMİ ALANINDAKİ DİĞER GELİŞMELER
- 1924’te İş Bankası, 1925 yılında Ticaret ve Sanayi Odaları kuruldu.
- Özel sektörü özendirmek amacıyla 1927’de Teşvik-i Sanayi Kanunu çıkarıldı. Ancak özel sermaye yetersizliği ve 1929 Dünya ekonomik krizinin etkisiyle istenilen sonuç elde edilemedi.
- Özel sermaye yetersiz olduğundan karma ekonomi modeli benimsendi.
- 1933’te I. Beş Yıllık Kalkınma Planı uygulanmaya konularak, devlet eliyle önemli tesisler açılmıştır. Sümerbank, merinos, cam, kâğıt, deri, şeker ve demir – çelik fabrikaları kuruldu.
- 1938’de hazırlanan İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı 2.Dünya savaşı nedeniyle uygulanamadı.
- Ülkemizdeki maden kaynaklarını araştırmak için Maden Tetkik ve Arama
- Enstitüsü kuruldu.(1935)
- Maden yataklarını işletmek için Etibank kuruldu.
- Dokuma sanayini geliştirmek için Sümerbank kuruldu.
- Birçok yabancı kuruluş devletleştirildi.
Belgeyi daha düzenli ve word olarak indirmek için BURAYA TIKLAYINIZ.