Sosyal Bilgiler Sosyal Bilgiler, Destek ve Paylaşım Sitesi
Mondros’tan Sonra Kurulan Cemiyetler ve Özellikleri
ZARARLI CEMİYETLER
- A) AZINLIKLARIN KURDUĞU CEMİYETLER
Mavri Mira Cemiyeti :Cemiyetin merkezi İstanbul’daki Rum Patrikhanesi’dir.
- Yunan hükümetine bağlı olarak çalışan cemiyetin amacı, İstanbul’u da içine alan bir Bizans Devletini ( Megola İdea’yı gerçekleştirmek amacıyla )kurmak kurulmuştur. Faaliyet alanı Trakya topraklarıdır.
Pontus Rum Cemiyeti :• İstanbul’daki Rum Patrikhanesi’ne bağlı olarak faaliyet göstermiştir.
- Amacı Doğu ve Orta Karadeniz bölümünde Trabzon Rum İmparatorluğu’nu yeniden kurmak
Taşnak ve Hınçak Cemiyetleri :Merkezi İstanbul Ermeni Patrikhanesi’dir.
- Cemiyetin amacı Doğu Anadolu’da bağımsız bir Ermenistan Devleti kurmaktır.
Etnik – i Eterya Cemiyeti: :Fener Rum Patrikhanesi tarafından yönlendirilmiştir.
*Mavri Mira ve Pontus Rum cemiyetlerinin çalışmalarını destekleyen cemiyetin amacı, Rumların yaşadığı tüm toprakların Yunanistan’a katılmasını sağlamak ve Yunan Devletini kurmaktır.Ege Bölgesinde faaliyet göstermiştir.
Alyans İsrail ve Makabi Cemiyetleri :Museviler tarafından kurulmuştur.
- Osmanlı topraklarında çoğunluk sağladıkları bir yer olmadığı için etkili olamamışlardır.
- Amaçları Filistin topraklarında bağımsız bir devlet kurmaktır.
Azınlık Cemiyetleri’nin Genel Özellikleri
1- Osmanlı Devleti’nin zor durumundan faydalanarak bağımsız devletler kurmaya çalışmışlardır.
2-İtilaf Devletleri tarafından desteklenmişlerdir.
3-İtilaf Devletlerinin işgallerine zemin hazırlamışlardır.
4-Wilson İlkelerine göre hareket etmişlerdir.
5-Mondros Mütarekesi, azınlıkların çalışmaları için uygun zemin oluşturdu
6-Azınlıklar Osmanlı ülkesini sömürmek isteyen işgalciler tarafından kullanıldılar
7-Kiliseleri ve yabancı okullarını üs edindiler
8-Çıkardıkları olaylar ile TBMM’yi meşgul ettiler
- B) MİLLİ VARLIĞA DÜŞMAN CEMİYETLER
Kürt Teali Cemiyeti :• İngilizlerden destek alan cemiyet, Güneydoğu Anadolu’da bağımsız bir Kürt Devleti kurmayı amaçlamıştır.
NOT: Ülke bütünlüğünü bozma amacı taşıdığından bu yönü ile diğer cemiyetlerden ayrılır.
İslam Teali Cemiyeti :• Medrese hocaları tarafından kurulan cemiyet, Kurtuluşun dini kurallara ve hilafete bağlı kalınarak sağlanabileceğini savunmuştur.
Hürriyet ve İtilaf Fırkası :• İttihat ve Terakki’ye karşı olanlar tarafından kurulmuştur.
• Milli Mücadeleye karşı hareket etmiş ve TBMM’ye karşı çıkan isyanları desteklemişlerdir.
İngiliz Muhipleri Cemiyeti: • İngiliz mandasını savunanlar tarafından kurulmuştur.
- Anadolu’da ulusal direnişe karşı çıkan ayaklanmaları desteklemişlerdir.
Wilson İlkeleri Cemiyeti :• Kurtuluşun Amerikan mandası olunarak sağlanabileceğini savunmuşlardır.
• Böylece ülkenin İtilaf Devletleri’nce parçalanmasının önleneceğini düşünmüşlerdir.
Sulh ve Selamet-i Osmaniye Cemiyeti
Kurtuluş’un padişah ve halifeye bağlı kalınarak gerçekleştirilebileceğini savunmuşlardır.
Milli Varlığa Düşman Cemiyetlerin Genel Özellikleri
* Milli birlik ve bütünlüğü zedeleyici faaliyetlerde bulunmuşlardır.
* Müslümanlar tarafından kurulmuşlar, İtilaf Devletleri tarafından desteklenmişlerdir.
* Cemiyetlerin bir kısmı saltanat ve hilafet taraftarı, bir kısmı ise manda ve himaye taraftarıdır.
* İtilaf Devletleri tarafından desteklenmişlerdir.
YARARLI CEMİYETLER
Doğu Anadolu Müdafaa – i Hukuk Cemiyeti :• Doğu Anadolu’da bir Ermeni ve Kürt devletinin kurulmasını engellemek amacıyla kurulmuştur.
• Erzurum Kongresi’nin toplanmasını sağlamıştır.
Trakya Paşaeli Müdafaa – Hukuk Cemiyeti : Trakya’nın Yunanistan’a verilmesini engellemek amacıyla Edirne’de kurutmuştur.
Rum çetelerine karşı silahlı mücadele yürütmüşlerdir.
Mondros’tan sonra kurulan ilk direniş cemiyetidir(2 Aralık 1918)
İzmir Müdafaa – i Hukuk Cemiyeti :• İzmir ve çevresinin Yunanistan’a verilmesini engellemek amacıyla kurulmuştur.
• Bölgenin Türklere ait olduğunu basın – yayın yoluyla duyurmaya çalışmışlardır.
Reddi İlhak Cemiyeti :• İzmir’in işgalinden önce kurulmuştur.
• Balıkesir ve Alaşehir kongrelerinin toplanmasında etkili olmuştur.
Anadolu Kadınları Müdafaa-i Vatan Cemiyeti: Anadolu’nun işgalini protesto etmek için Sivas’ta kuruldu
Kilikyalılar Cemiyeti: :• Adana ve çevresinde örgütlenmiş, Fransız ve E meni işgallerine karşı faaliyet göstermişlerdir.
Trabzon Müdafaa – i Hukuk – u Milliye Cemiyeti
• Amacı Trabzon ve çevresinde bir Pontus Rum Devleti’nin kurulmasını engellemektir.
Milli Kongre Cemiyeti: • İstanbul Üniversitesi öğretim üyelerince kurulmuştur.
- Amacı, Anadolu’daki tüm işgallerin haksızlığını basın – yayın yoluyla dünya kamuoyuna duyurmaktır
NOT: Kuva-i milliye deyimini ilk kullanan cemiyettir.
NOT:Ulusal Kurtuluşu savunmuştur bundan dolayı diğer cemiyetlerden ayrılır
Milli Cemiyetlerin Genel Özellikleri
1-Türk halkının Mondros Mütarekesine ilk tepkisidir.
2-Basın yayın faaliyetlerinin elverişli olmasından, elçiliklerin varlığından ve merkez durumunda olmasından dolayı İstanbul’u merkez edindiler
3-Milli mücadeleye örgütsel zemin hazırladılar
4-Halk arasında milli bilinci uyandırdılar
5-İşgalleri ve azınlıkların bölücü faaliyetlerini önlemeye çalıştılar
6-Bölgesel niteliklidirler
7-Mustafa Kemal gibi birleştirici bir liderden yoksun oluşları en büyük eksiklikleridir.
8-İstanbul hükümetine, bağlı olmadıkları gibi; karşı da değillerdir.
9-Sivas kongresinden önceki en büyük eksiklikleri tek elden idare edilmemeleridir.
10-Türkçülük duyguları ile kurulmuşlardır.
11-Genellikle ittihatçılar tarafından kurulmuşlardır.
12-Programları bölgesel kurtuluşa yöneliktir. Bütünü kapsayan plan ve programları yoktur.
13-Önce basın yayın yoluyla propagandayı ilke edindiyseler de; kanlı işgallerin başlamasıyla silahlı mücadeleyi başlattılar.
14-Sivas Kongresinde Anadolu ve Rumeli Cemiyeti adı altında birleştiler
