Büyük Selçuklu Devleti Hakkında Kısa Bilgi

[Bayram Erdoğan]

BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ (1040-1157)
Kurulduğu Yer: Horasan.
Kurucusu: Tuğrul Bey.
* Selçuklular, Oğuzların Üçok kolunun Kınık boyundandır.
* Büyük Selçuklu Devleti’ne, bu boydan olan Selçuk Bey adını verdi.
* Selçuk Bey, Oğuzlar Devleti’nde subaşı iken, Oğuz Devleti’nin hükümdarı ile arasında çıkan anlaşmazlık yüzünden kendisine bağlı ordularla güneye inerek Seyhun ırmağı yakınlarındaki Cent şehrine yerleşti (930-935).
Hükümdarları:
Selçuk Bey
Arslan Yabgu
Tuğrul ve Çağrı Beyler
Alp Arslan
Melikşah
Sultan Sencer
Selçuk Bey:
* Cent şehrinde İslamiyet’i kabul etti.
* Bir çok Türk boyunu yönetimi altına aldı.
* Samanoğulları ile Karahanlılar arasındaki savaşta, daha güçsüz olan Samanoğullarına yardım etti. Karşılığında toprak aldı.
Arslan Yabgu:
* Selçuk Bey’in ölümünden sonra yerine oğlu Arslan Yabgu geçti.
* Selçukluların güçlenmesini istemeyen Gazneli Mahmut, Arslan Yabgu’yu tutuklattı.
Tuğrul ve Çağrı Beyler:
* Tuğrul ve Çağrı beyler, iki kardeş olarak toprakları parçalamadan aralarında iş bölümü yaparak ülkeyi idare ettiler.
* Gaznelilerle başarılı savaşlar yaptılar.
* Horasan’ın önemli şehirlerinden biri olan Nişabur’u aldılar (1038).
Dandanakan Savaşı (1040):
Selçuklular ile Gazneliler arasında yapıldı.
Sebepleri:
* Gazneliler’in Selçukluları Horasan’dan çıkarmak istemeleri.
* Selçukluların kendilerine yurt arayışı içinde olmaları.

Sonuçları:

• Gazneliler yenilgiye uğratıldı ve yıkılma sürecine girdi.
• Selçuklular büyük bir zafer kazandı. Horasan ve İran toprakları Selçukluların eline geçti.
• Büyük Selçuklu Devleti kuruldu (1040).
• Tuğrul Bey sultan ilan edildi. Devleti Çağrı Bey ile birlikte yönetti.
• Rey şehri alınarak başkent yapıldı.
• Selçukluların İslam dünyasındaki otoritesi arttı.

* Abbasi halifesinin, Şii Büveyhoğullarının baskılarına karşı Selçuklulardan yardım istemesi üzerine Tuğrul Bey, Bağdat Seferine çıkarak 1055 Abbasileri Şii Büveyhoğullarının baskısından kurtardı. Böylece Türk-İslam dünyasının koruyuculuğu Selçukluların eline geçti. Bu olaydan sonra İslam Dünyasının dini lideri Abbasiler, siyasi lideri de Selçuklular oldu.
* Bizans üzerine sefere çıkılarak Doğu Anadolu’da başarılı savaşlar yapıldı. Bir çok şehir alındı (Erzurum, Kemah, Malatya, Sivas).
Pasinler Savaşı (1048):
* Selçuklular ile Bizanslılar arasında yapılı.
* Gürcüler Bizanslılara yardım etti.

Sebepleri:

• Dandanakan Savaşı’ndan sonra Selçuklular’ın batı yönünde ilerlemeleri.
• Bizanslıların, Türklerin Anadolu’ya girmelerini engellemek istemeleri.

Not: Pasinler (Hasankale) Savaşı, Selçuklular ile Bizanslılar arasında yapılan ilk savaştır.

Sonuçları:

• Bizanslılar yenildi ve Selçukluları Resmen tanıdı.
• Doğu Anadolu, Selçukluların denetimine girmeye başladı. Van’dan Trabzon’a kadar olan topraklar Selçuklular’ın eline geçti.
• Gürcü Kralı Liparit, Selçuklulara esir düştü.

Alp Arslan (1063-1072):
* Önce iç işlerini düzeltti. Çıkan ayaklanmaları bastırdı.
* Bizans İmparatorluğuna savaş açıldı. Gürcistan, Ani Kalesi ve Kars alındı.
* Alp Arslan, komutanlarını Anadolu’nun fethi ile görevlendirdi. Türk akıncıları Akdeniz kıyılarına kadar ilerlediler.
Malazgirt Savaşı (26 Ağustos 1071):
Selçuklular ile Bizanslılar arasında yapıldı.
Sebebi:
Bizans’ın, Anadolu’ya yapılan Türk akınlarını önlemek, Doğu Anadolu’da gittikçe güçlenen Selçuklu egemenliğine karşı koymak istemesidir.

Gelişmesi:

• Savaş, Malazgirt ile Ahlat arasındaki Malazgirt ovasında başladı.
• Selçuklu kuvvetleri üçe bölündü.
• Alp Arslan sahte geri çekilme planı uygulayarak Bizans ordusunu merkezden ayırdı.
• Bu sırada Bizans ordusunda bulunan Peçenek ve Uzlar, Selçuklu tarafına geçtiler. Pusuya yatan Türk askerlerinin seri hücumu ile Bizans ordusu büyük bir yenilgiye uğradı.
• Ancak savaşın kazanılmasında ordunun manevi gücünün yüksek olması, iyi teşkilatlanması ve Alp Arslan gibi yetenekli, güçlü bir hükümdar tarafından yönetilmesinin de büyük katkısı vardır.

Sonuçlar:

• • Türkler büyük bir zafer kazandı.
  • Bizans İmparatoru Romen Diyojen esir düştü.
• • Yapılan Antlaşma Sonunda;
    • Doğu Anadolu’da ki bazı şehirler Türklere bırakıldı.
    • Bizanslılar her yıl vergi verecekti.
    • Alp Arslan, esir alınan askerleri serbest bıraktı.

Not: Malazgirt zaferi ile Anadolu’nun kapısı Türklere açıldı. Türkler Anadolu’ya yerleşmeye başladı.
* Alp Arslan, Batı Karahanlılar üzerine çıkacağı bir sefer sırasında öldürüldü.

Melikşah (1072-1092):

• Ege Denizine ve boğazlara kadar bütün Anadolu alındı.
• Suriye, Filistin ve Arabistan alındı.
• Devletin sınırları; doğuda Tanrı dağları ve Seyhun ırmağından batıda Akdeniz kıyılarına, kuzeyde Kafkas dağlarından güneyde Basra körfezine kadar genişletildi.
• Vezir Nizamülmülk’ün koduğu kanun ve metotlarla devlet işleri çok düzenli olarak yürütüldü.
• Güçlü bir ordu ile, çıkan ayaklanmalar hemen bastırıldı.
• Başkent, Rey’den İsfahan’a taşındı.
• Selçukluların en parlak dönemidir.
• Melikşah’ın ölümünden sonra oğulları arsında taht kavgaları başladı ve ülkede ayaklanmalar çıktı.

Sultan Sencer (1118-1157):

• Merv şehri başkent yapıldı.
• Gaznelilerden Gazne şehri, Karahanlılardan Maveraünnehir alındı.
• Karahitaylılarla yapılan Katvan Savaşı’nda Selçuklular yenilgiye uğradı (1141). Maveraünnehir elden çıktı.
• Bundan sonra ayaklanan Oğuzlar üzerine gidildi. Fakat Sultan Sencer esir düştü. Bir süre sonra 1157’de öldü.
• Sultan Sencer’in ölümüyle Büyük Selçuklu Devleti yıkıldı (1157).

Büyük Selçuklu Devleti’nin Yıkılma Sebepleri:

• Ülkenin hanedan üyeleri arasında paylaştırılması ve taht kavgaları,
• Atabeylerin, merkezi otoritenin zayıflamasıyla bağımsızlıklarını ilan etmeleri,
• Haçlı Seferlerinin meydana getirdiği sarsıntılar,
• Türkmenlerin küstürülmesi,
• Abbasilerin, eski güçlerine kovuşmak için Selçuklular aleyhine çalışmalarıdır.
• Katvan Savaşı’nın yıkıcı etkisi,
• Batınilerin çalışmalarıdır.

Büyük Selçuklu Devleti’nin Yıkılmasından Sonra Kurulan Devletler

1. Suriye Selçukluları
2. Horasan Selçukluları
3. Kirman Selçukluları
4. Irak Selçukluları
5. Anadolu Selçukluları

 

[Selinsam]

Teşekkür ederim......

 

[Bayram Erdoğan]

Teşekkür ederim......

Rica ederim.