Bilimsel Araştırma Nasıl Yapılır?

[Bayram Erdoğan]

• Her araştırmada belirli aşamalar, yöntemler ve süreçler vardır.
• Bu bilgi ve ilkeler ışığında yürütülen araştırmalar, zaman ve emek tasarrufu yanında güvenilir ve diğer çevreler için ilgi çekici olacaklardır.
• Eğer araştırmanın bütünlüğü içinde yapılacak işler iyi planlanırsa ve her aşamada yoğunluk o aşamanın hazırlıklarına verilirse, söz konusu güçlüklerin büyük ölçüde ortadan kalkacağı görülecektir.
• Bilimsel araştırma aynı zamanda bir öğrenme ve kendini geliştirme etkinliğidir.
• Araştırmacı, çalışması sırasında birçok yeni bilgi öğrenir ve ayrıca verileri seçme, gruplandırma, analiz etme ve yorumlama gibi alanlarda yeteneklerini geliştirir.
• Araştırma, insana düzenli çalışma ve sistemli düşünme alışkanlığı kazandırır.

Araştırma sürecinin aşamaları

1. 1. Konu Seçme
   2. Konuyu Sınırlandırma
   3. Tez (Hipotez) cümlesi oluşturma
   4. Araştırmanın yöntemini belirleme
   5. Geçici plan hazırlama
   6. Geçici bibliyografya oluşturma
   7. Okuma ve Not alma
   8. Araştırma metnini yazma

Konu Seçme
Bir araştırmanın yarısı doğru konu seçmektir. Konunun kararlaştırılmasından önce olabildiğince fazla kaynağa başvurmak ve olası konular hakkında belirli bir düşünce sürecinden geçmek gerekir.
Konu seçimi ile ilgili aşamaları aşağıdaki başlıklar altında ele alabiliriz:

1. • Genel başvuru kaynaklarını inceleme
   • Önceki çalışmaları elde etmek
   • Kütüphaneler
   • Internet
   • Yedek (Alternatif) Konular
   • İlgi
   • Orijinallik
   • Önem
   • Bilimsel yeterlilik
   • Birincil ve ikincil kaynaklar
   • Kaynak yeterliliği
   • Zaman

Genel başvuru kaynaklarının incelenmesi
Araştırmacı ilk iş olarak düşündüğü konuda yazılmış yeterli sayıda genel başvuru kaynağı bulup okumalıdır. (Tanınmış ansiklopediler, genel/mesleki dergilerde yayınlanmış makaleler, okunan kaynak sonlarındaki bibliyografyalar vb.)vİlk okumanın olabildiğince genel nitelikte olmasında yarar vardır. Böylece konunun kapsamı, boyutları, önemi ve o alandaki belli başlı kaynaklar hakkında bir ön bilgi edinilir. Araştırmacı konunun yönleri hakkındaki bilgilerini geliştirmiş olur. Bu bilgiler konunun sınırlarının daraltılması/genişletilmesi ve araştırma hipotezinin oluşturulması açısından da gerekli ve önemlidir.
Önceki çalışmaları elde etmek
Daha önceden yapılan çalışmaların gözden geçirilmesi sayesinde, o güne kadar konunun hangi yönleriyle ilgilenildiği, ne aşamaya kadar geliştirildiği, sorunun çözümü için hangi yönde ve ne gibi yeni çalışmalara gerek olduğu anlaşılır.
Kütüphaneler
Araştırmacı, konuyla ilgili temel kaynaklara ulaşmak üzere basılı veya bilgisayarlı kütüphane katalogları üzerinde anahtar kelimelerle (konu, yazar, kitap adı vb.) arama yapar.
Internet
Araştırmacı konuyla ilgili anahtar kelimeleri belirleyip Internet’e bağlanarak çok sayıda kaynağa ulaşma olanağı elde edebilir. Bu kaynakların bir bölümü telif hakları nedeniyle kütüphanelerden yararlanılabilir türdendir. Bir bölümü ise ücretsiz olarak sunulan kaynaklardır.
Yedek (Alternatif) Konular
Bir araştırmacı, çalışmasına başlamadan önce birden fazla konu hazırlamalıdır. Böylece, konu hakkında yeterli kaynak bulunmadığı, konunun araştırmaya değer görülmediği veya planlanan zamanda bitirilemeyeceğinin anlaşıldığı durumlarda, alternatif konulara yönlendirilebilir.
İlgi
Araştırmacı, çalışmayı düşündüğü konuya karşı ilgi duymalıdır. Üzerinde çalışılacak konuya ilgi duyulmaması yorgunluk, bıkkınlık, stres gibi durumların ortaya çıkmasına, araştırma veriminin düşmesine ve araştırmanın başarısızlığına neden olabilir.
Orijinallik
Başarılı bir araştırma bir yenilik veya çözüm getirmeli, ya da bir görüşü bilimsel olarak savunmalıdır. Bilimsel sürece veya sorunların çözümüne katkıda bulunması beklenen bir araştırmanın toparlayıcı, bilinmeyenleri açıklayıcı, bilinenleri ise geliştirici nitelik taşıması gerekir.
Önem
Konu araştırmaya değecek önemde olmalıdır (Önem subjektif bir kavramdır, bu bakımdan araştırma yapılan alandaki uzman kişilerin görüşlerine başvurulmalıdır). Genellikle, sentez yapan, tartışmalı bir görüşe çözüm getiren, bilgilerimizi geliştiren, kişi ve toplum refahını arttırmaya yönelik araştırmalar «önemli» sayılır.
Bilimsel Yeterlilik
Araştırmacının eğitim öğretim durumu ile bilimsel kapasitesinin seçilen konuyu incelemeye uygun olması gereklidir. Bunun başlıca nedeni ise araştırma konusunun niteliği doğrultusunda gereken yöntem ve tekniklerin (gözlem, anket, istatistiksel/matematiksel analiz, yabancı dil, eski yazı vb.) araştırmacı tarafından gerektiği gibi uygulanabilmesi/kullanılabilmesidir. Yetersiz birikim ve deneyime sahip bir araştırmacı, beklenen verimde, yani olması gereken kalitede ve nitelikte bir araştırma yürütebilme konusunda başarılı olamayacaktır.
Birincil ve İkincil Kaynaklar

• • Bazı araştırmacılar, birincil kaynaklarla (yerinde gözlem, anket, mülakat, yayımlanmamış belgeler, vb.) çalışmayı tercih ederler. Bunlar doğrudan araştırmacı tarafından toplanmış kaynaklardır.
  • Bazı araştırmacılar ise yayınlanmış kaynaklarla (başkaları tarafından yapılan çalışmalar, düşünce, görüş ve incelemeler) çalışmaya daha fazla ilgi duyarlar.
  • Konunun niteliğine, araştırmacının ilgisine göre, araştırma bu kaynaklar üzerinde yoğunlaştırılabilir.
  • Önemli olan, doğrudan veya Internet üzerinden yapılacak olan «kütüphane araştırması» na dayanan bir araştırma olmasıdır.

Kaynak Yeterliliği

• • Araştırmanın yürütülebilmesi, güvenilir ve yeterli sayıda kaynak bulunabilmesine bağlıdır.
  • Bir görüş veya düşünceyi kanıtlamak üzere yapılan çalışmalar hemen hemen tümüyle yayınlanmış bilgi ve belgelere, diğer bir deyişle kütüphane kaynaklarına dayanır. Deney, anket, görüşme, gözlem gibi yöntemlerle kaynakların doğrudan derlenmesi de kütüphane kaynaklarına olan ihtiyacı ortadan kaldırmaz. İyi bir araştırmacı her zaman kendisine yol gösterecek başka araştırmalardan yararlanmak ihtiyacındadır.
• • İlgilenilen konuda yeterli sayıda ve düzeyde kaynak bulunamaması, araştırmanın yürütülmesini güçleştirebilir, hatta olanaksız duruma bile getirebilir. Tam tersine, aşırı ölçüde bol kaynak bulunması da güçlüklere neden olabilir. Çünkü çok sayıdaki kaynak arasında (özellikle Internet aramalarında) konuyla doğrudan ilgili ve güvenilir olanları seçebilmek ve değerlendirebilmek sanıldığı gibi kolay değildir.
  • Bu bakımdan, kaynak yeterliliği araştırmacının konu seçiminde göz önünde bulundurması gereken kriterlerden biridir ve yine bu bakımdan araştırmacının elinin altında alternatif konuların bulunması avantajlıdır.

Zaman
Her araştırma projesinin bir süre içinde bitirilmesi gerekir. Bu zorunluluk da seçilecek konunun ve onun incelenecek yönünün belirlenmesinde etkili olur. Örneğin, bir yüksek lisans tezi ile doktora tezinin zaman boyutları farklıdır.

 

[ennur12]

Çok güzel