7.Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Notları: Osmanlı Devleti'nin Kuruluşu

[Bayram Erdoğan]

7.Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Notları: Osmanlı Devleti'nin Kuruluşu​

Osmanlı Devleti'nin kurucuları, Oğuzların Bozok koluna bağlı Kayı aşiretidir.

Kayı aşireti, Türkiye Selçuklu hükümdarı Alaaddin Keykubat döneminde Ankara yakınlarındaki Kara- cadağ bölgesine yerleştirilmiştir. Kayı aşireti daha sonra Söğüt ve Domaniç bölgelerini ele geçirerek bir uç beyliği haline gelmiştir.

Kayı aşiretinin başındaki Ertuğrul Gazi'nin ölümünden sonra yerine Osman Bey geçmiş 1299'da bağımsızlık ilan ederek Osmanlı Devleti'ni kurmuştur.

Anadolu'nun Durumu

Türkiye Selçuklu Devleti, Moğollara karşı yaptığı 1243'te gerçekleşen Kösedağ Savaşı'nı kaybetmiştir. Türkiye Selçuklu Devleti iyice zayıflamış, Anadolu'da Moğol kökenli İlhanlı Devleti egemenliği başlamıştır. Türkiye Selçuklu Devletine bağlı olarak yaşayan Türk beylikleri bağımsızlıklarını ilan etmiş, Anadolu'daki Türk siyası birliği bozulmuştur.

OSMANLI BEYLİĞİNİN KISA SÜREDE BÜYÜME NEDENLERİ

A) Coğrafi Konumu

Osmanlı Beyliği, Bizans sınırında kurulmuş bir uç beyliğidir. Bizans'ın iç karışıklıklar içerisinde olması, merkezi otoritesinin zayıf olması, tekfur adı verilen valilerine söz geçiremeyecek bir durumda olması nedeniyle Osmanlı Beyliği, Bizans'a yönelik fetihler yapmıştır. Gaza ve cihad anlayışı ile yapılan fetihlerle sınırlar batı yönünde genişletilmiştir.

Osmanlı Beyliği, coğrafi konumu nedeniyle Anadolu beylikleriyle mücadele etmek zorunda kalmamış, beylikler birbirleriyle savaşırken Osmanlı Beyliği batı yönünde genişleyerek güçlenmiştir.

B) Adalet ve Hoşgörü Politikası

Osmanlı Devleti hakimiyet altına aldığı bölgelerde yaşayan halka inanç ve ibadet özgürlüğü sağlamış, geleneklerini yaşamalarına müsaade etmiştir.

Baskı politikası uygulanmadığı için halkın devlete olan bağlılığı artmıştır.

C) İskan (Yerleşim) Politikası

Osmanlı Devleti, fethettiği bölgelere Türkleri yerleştirmiş, bu sayede fethedilen toprakların Türkleşmesi ve İslamlaşması sağlanmıştır. İskan politikası ile fetihler kalıcı hale gelmiş, fethedilen toprakların elde tutulması kolaylaşmış, Türk - İslam kültürü yayılmıştır.

D) Merkeziyetçi Yönetim Anlayışı

Osmanlı Devletin'de tüm yetki padişahta toplanarak merkezi yapı güçlü tutulmuştur. Bu sayede devletin uzun ömürlü olması sağlanmıştır.

E) Balkanlarda Siyasi Birliğin Olmaması

Balkanlarda güçlü bir devlet yoktu, Sırp, Bulgar, Macar krallıkları arasında siyasi ve mezhepsel çekişmeler vardı. Bu devletlerin birbirleriyle mücadele halinde olması Osmanlı Devleti'nin Balkanlarda ilerlemesini kolaylaştırmıştır.

F) Ahilerin Desteğinin Alınması

Osmanlı Devletinin gerek Osman Bey döneminde Ahi şeyhlerinden Şeyh Edebali'nin kızıyla evlenmesi ve akrabalık ilişkileri, gerekse cihad anlayışı ile fetihlerin yapılması Ahilerin desteğinin alınmasında etkili olmuştur.

G) Anadolu Beylikleriyle İyi İlişkiler Kurulması

Osmanlı Beyliği, Anadolu'daki en küçük beyliklerden biridir. Kendi gücünün farkında olan Osmanlı Beyliği, ilk dönemlerde beyliklerle iyi ilişkiler kurmuş, çatışmadan kaçınmıştır.

Örnek

Osmanlı Devleti'nin kısa sürede büyüme- « sinde ve dünya imparatorluğuna dönüşmesinde aşağıdakilerden hangisinin etkisi yoktur?

A) İslam Devleti olması

B) Hoşgörü politikası takip etmesi

C) Merkeziyetçi yapıda olması

D) Coğrafi konumu

Çözüm

Osmanlı Devletinin kısa sürede büyümesinde İslam devleti olmasının etkisi yoktur. Cevap A'dır.

Osmanlı Kuruluş Dönemi Gelişmeleri

Osman Bey, Bizans'ın yaşadığı iç karışıklıklardan yararlanarak Bizans yönünde genişleme politikası takip etmiştir. Bizans ile yapılan 1302'deki Ko- yunhisar Savaşı kazanılmış, Karacahisar, İnegöl, Bilecik, Yarhisar, Yenişehir ele geçirilmiştir. Kendi adına para bastıran Osman Bey, Ahilerle akrabalık kurarak Ahi teşkilatının desteğinide almıştır. Osman Bey'in ölümünden sonra yerine oğlu Orhan Bey geçmiştir.

Anadolu'dan Rumeli'ye Geçiş

Orhan Bey, tahta çıktıkdan sonra babasının politikasını devam ettirerek, Bizans üzerine seferler yaptı. Bizans'ın önemli şehirlerinden Bursa'yı ele geçirerek başkent yaptı. 1329'da Bizans'a karşı yapılan Maltepe (Palekanon) Savaşı kazanılarak İznik ve İzmit'in fethi gerçekleştirildi. Bu fetihlerle birlikte Bizans'ın Anadolu toprakları ele geçirilmiştir.

Orhan Bey, Balıkesir ve Çanakkale bölgelerine hakim olan Karesioğlu Beyliği'ni savaş yapmadan ele geçirmiş ve Anadolu'da ilk kez bir beyliğin ele geçirilmesiyle Türk siyasi birliğini kurma çalışmaları başlatılmıştır.

Karesioğullarının donanması Osmanlı kontrolüne girmiş ve Rumeli'ye geçiş kolaylaşmıştır.

Bizans'ın, Sırp saldırıları karşısında Osmanlı Devleti’nden yardım istemesi ve yardım karşılığında Gelibolu'da bulunan Çimpe Kalesi'ni Osmanlı Devleti'ne vermesi ile Rumeli'de ilk toprak kazanılmıştır. Bu bölge Rumeli yönündeki fetihlerde üs olarak kullanılmış ve büyük fayda sağlamıştır.

Balkanlarda siyasi birliğinin olması ve bölge devletleri arasındaki çatışmalardan yararlanan Osmanlı Devleti hızla genişlemeye başladı.

Bizans'a yapılan Sazlıdere Savaşı ile Edirne'nin fethi gerçekleştirilerek başkent Edirne'ye taşındı.

I. Murat'ın Edirme'yi ele geçirmesi, Balkan Devletlerin i rahatsız etmiş ve Osmanlı Devletine karşı ilk Haçlı ittifakı oluşturulmuştur.

Haçlı İttifaklarının Nedenleri:

• Osmanlı Devletinin batıda hızla ilerlemesi,
• Bizans'ın yardım istemesi,
• Papa'nın ittifakları teşvik etmesi,
  • İslamiyet inancının hristiyanlar arasında yayılması,
  • Türkleri Rumeli ve Balkanlardan atma düşüncesidir.

Kuruluş Dönemi Haçlı İttifakları

• Sırp sındığı Savaşı - (I. Murat Dönemi 1364)
• I. Kosova Savaşı - (I. Murat Dönemi 1389)
• Niğbolu Savaşı (Yıldırım Bayezit Dönemi 1396)
• Varna Savaşı (II. Murat Dönemi 1444)
• II. Kosova Savaşı (II. Murat dönemi 1448) Osmanlı Devleti'nin Haçlı ittifakları karşısında başarılı olmasının sonucunda; Balkanlarda fetih hareketleri hızlanmış, İslamiyet inancının yayılması sağlanmış, İslam dünyasında Osmanlı Devletinin saygınlığı artmıştır. Balkanlardaki Türk egemenliği pekiştirildiği gibi İstanbul'un fethide kolaylaşmıştır.

Iskan Politikası

İskan, yurtlandırma, bir toprak parçasının yerleşime açma demektir. Osmanlı Devleti, Rumeli ve Balkanlarda fethettiği topraklara Anadolu'dan getirdiği Türkmenleri yerleştirmiştir. Bu sayede ele geçirilen topralarda Türk kültürü ve islamiyetin yayılması sağlanmıştır.

İskan politikası ile fethedilen bölgede devlet otoritesi güçlendirilmiş, bölgede devletin uzun süreli egemenliğinin temelleri atılmıştır.

Fethedilen toprakların tarıma açılmasıyla üretim faaliyetleri artırılmıştır.

İskan edilen kişilerin ihtiyaçları devlet tarafından karşılanmış, kişilere verimli topraklar verilmiş, belirli bir süre vergi alınmamış, bu sayede iskan politikası kolaylıkla uygulanmıştır.

Anadolu'da Siyasi Birliği Sağlama Çalışmaları

• Orhan Bey döneminde Karesioğlu Beyliği'nin ele geçirilmesiyle Türk siyasi birliğini sağlama çalışmaları başlatılmıştır.
• I. Murat döneminde Germiyanoğlu topraklarının bir kısmı kurulan akrabalıkla çeyiz olarak, Ha- mitoğullarının topraklarının bir kısmı seksenbin altın karşılığı satın alınmıştır. Böylelikle, barışçı yollardan Türk beylikleri ele geçirilmeye çalışılmıştır.
• I. Murat Döneminde, Anadolu'daki en önemli rakip olan Karaman Beyliği ile mücadeleler başlamıştır.
• Yıldırım Bayezit Dönemi'nde, Anadolu Beyliklerinin büyük bölümü ele geçirilerek Türk siyası birliği büyük ölçüde sağlanmıştır.

Fetret Devri (1402 - 1413)

Yıldırım Bayezit Dönemi'nde, Osmanlı Devleti'nin Anadolu'da hızla genişlemesi Çin seferini düşünen Timur Devleti'ni rahatsız etmiştir.

Yıldırım Bayezit'in topraklarını ele geçirdiği Anadolu beyleri, Timur'u Osmanlı Devleti'ne karşı kışkırtmıştır. Bu durum Timur'un Anadolu'ya yönelmesinde etkili olmuş, 1402'de Ankara-Çubuk Ovasında yaşanan savaşta Osmanlı Devleti yenilgiye uğradığı gibi, Yıldırım Bayezit Timur'a esir düşmüştür.

Ankara Savaşı'nın Sonuçları

• Timur tarafından Anadolu Beylerine toprakları iade edilmiş, Anadolu'da beylikler yeniden kurulmuş, Türk siyasi birliği bozulmuştur.
• Yıldırım Bayezit'in oğulları arasında taht kavgaları başlamıştır. 11 yıl süren taht kavgaları nedeniyle devlet dağılma tehlikesiyle karşı karşıya kalmış, fetih hareketleri durmuştur.

'Fetret Devri', İki hükümdar arasında hükümdar- sız geçen dönem olarak ifade edilebilir.

1402-1413 yıllarını kapsayan Fetret Devri Çelebi Mehmet'in tahta çıkmasıyla son bulmuştur. Çelebi Mehmet sarsılan devlet otoritesini sağlamaya çalışmış, devleti dağılmaktan kurtarmıştır. Bu dönemde çıkan iç isyanlar bastırılmış. Venedikle ilk deniz savaşı yapılmışsa da başarılı olunamamıştır.

II. Murat tahta geçince genişleme politikasına ağırlık verilmiş, hem Anadolu, hemde Balkanlarda fetihler yapılmıştır. Bu dönemde Haçlılara karşı yapılan Varna (1444) ve II. Kosova (1448) savaşları kazanılarak balkanlarda Türk eğemenliği kesinleşmiştir.

Kuruluş Dönemi Padişahları

• Osman Bey 1281 -1324
• Orhan Bey I. Murat 1324-1362 1362-1389
• Yıldırım Bayezit 1389-1402
• Çelebi Mehmet 1413-1421
• Murat 1421 -1451