Ders Notu 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Yeryüzü Şekilleri Özeti

[seyfikara]

5. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersi Yeryüzü Şekilleri Özeti

Bilindiği gibi fiziki haritalar yeryüzü şekillerinin verildiği harita çeşitleridir. Fiziki haritalarda bulunan yeryüzü şekilleri ise genel bir çerçeve de şu şekildedir. Dağ, ova, plato, ırmak, göl, deniz gibi yeryüzü şekilleri dünya üzerinde binlerce ve daha fazlası görülmektedir.

Dağ

Çevresinde ki karasal alanlardan daha yüksek olan kara kütlelerine dağ ismi verilir. Dağlar farklı yüksekliklerde olabilmektedir. Bazı dağlar kıyılara paralel uzanırken, bazı dağlar kıyıya dik uzanır. Volkanik dağlarda dağ çeşitleri arasında yer almaktadır.

Ova

Çevrelerine göre çukur alanlarda yer alan, çoğunlukla alüvyal topraklarla örtülü olan düz araziler ova olarak adlandırılır. Ovalar tarım yapılmak için oldukça uygun alanlardır. Bu sebeple tarım faaliyetleri ovalar üzerinde sürdürülür.

Göl
Karalarda çöküntü alanlarının su ile dolması sonucu oluşan alanlara göl ismi verilmektedir. Göller tatlı, tuzlu, derin, geniş, sodalı, kükürtlü ve birçok farklı özellikte bulunabilmektedir. Dağların üzerinde de bulunan göller olabilir.

Vadi

Akarsuyun çok uzun yüzyıllar boyunca yatağını aşındırarak oluşturduğu genel olarak v şeklindeki yeryüzü şekillerine verilen isim vadidir. Vadiler oldukça önemli yer şekilleri içinde yer alır.

Plato

Bulundukları alana göre daha yüksekte olan düzlük yer şekillerine Plato adı verilir. Günlük hayatta Yayla olarak bilinen alanlarda plato yer şekillerine örnek oluşturur. Yüksek düzlük alanlarda olduğu için buralarda da tarım yapılması mümkündür. Ayrıca plato hayvancılık yapılan alanlardır.

Irmak

Belli bir yatak boyunca akan ve daha sonrasında deniz, göl gibi büyük su kütlelerine dökülen büyük akarsulara ırmak denir. Yağmurların ve eriyen kar sularının ve kaynaklarda meydana gelen suların yeryüzünde eğim boyunca akmaya devam eder. Bu sular buldukları göl ya da denize dökülür. Türkiye'de bulunan önemli akarsular; Kızılırmak, Yeşilırmak, Aras, Asi, Büyük Menderes, Küçük Menderes, Seyhan, Ceyhan, Fırat, Dicle, Sakarya, Gediz, Delice, Manavgat, Murat, Ergene Nehri Türkiye'nin en önemli nehirler arasında yer alır.

Türkiye'de bulunan önemli dağlar; Küre Dağları, Canik Dağları, Kaçkar Dağları, Ağrı Dağı, Tendürek, Süphan Dağı, Karacadağ, Erciyes, Hasan Dağı, Karadağ, Kaz Dağları, Madra Dağları, Yunt Dağları, Menteşe Dağları gibi dağlardır. Bu dağlar Farklı özelliklere sahip olmaktadır. Sıradağlar, volkanik dağlar, kıvrımlı ve kırıklı yapıya sahip dağlar şeklinde görülmektedir.

İklim

İklim bir bölgede çok uzun yıllar boyunca görülen genel hava olaylarına iklim adı verilir. İklimin bir bölgede görülme süresi 30-40 yıl kadar devam etmektedir. Hava durumu ise 1 güne ait hava olaylarını meydana getiren durumlardır. Hava durumu ve iklim olayları hayatımızı etkileyen özelliklere sahiptir. Türkiye'de genel anlamda üç farklı iklim görülmektedir. Karadeniz iklimi, karasal iklim, Akdeniz iklimi Türkiye'de görülen iklim çeşitleridir. İklimde yeryüzü şekilleri gibi kişilerin yaşamlarını etkileyen bir özelliğe sahiptir.