Özeti (ders notunu) word olarak indirmek için sayfanın altındaki linke tıklayınız.
Mezopotamya Uygarlıkları
Tarihte, Dicle ve Fırat nehirleri arasındaki bölgeye Mezopotamya (iki ırmak arası) denir. (Bugünkü Irak ve Suriye toprakları arasında kalan bölge) Bu bölgede Sümerler, Babiller, Asurlar, Akadlar ve Elamlar kurulmuştur.
SÜMERLER
- Mezopotamya uygarlığının kurucusu Sümerler’dir.
- Dünyanın bilinen ilk uygarlığıdır.
- Şehir devletleri halinde yaşamışlardır. Ur, Uruk, Eridu, Lagaş gibi şehir devletleri kurmuşlardır.
- Şehir devletlerini yöneten kişilere Patesi adını vermişlerdir.
- Sümerlerde çok tanrılı din hâkimdi.
- Bölgede sulama kanalları açarak ve bataklıkları kurutarak tarım yapabilecek araziler elde etmişlerdir.
- Şehirlerini Ziggurat adını verdikleri tapınakların çevresinde kurmuşlardır. Zigguratlar çeşitli amaçlar içi kullanılmıştır: Alt katlar depo ve pazar yeri, orta katlar dini ibadet ve eğitim, üst katlar gözlem evi (rasathane) Bu durum astronominin gelişmesini sağlamıştır.
Sümerler yazıyı icat eden ve kullanan ilk uygarlıktır.
Böylece tarihi çağları başlatmışlardır.
Yazıyı kil tabletler üzerine yazmışlar ve şekiller çiviye benzediği için çivi yazısı olarak adlandırmışlardır. Bilgi birikimi ve aktarımı kolaylaşmıştır.
- Yaratılış ve Gılgamış (Gılgameş) destanları Sümerlere ait önemli destanlardır.
- Dört işlemi kullanmışlar, sayıları bulmuşlar ve çemberi 360 dereceye bölmüşlerdir.
- Tarihte bilinen ilk yazılı kanunlar Sümerler tarafından yapılmıştır. (Urgakina Kanunları )
- Sümerler matematik ve astronomide ileri gitmişler ay takvimini yapmışlardır, güneş sistemini incelemişlerdir.
- Sümerlerin bir başka önemli buluşu da tekerlektir.
BABİLLER
- Başkentleri Babil’dir.
- Merkeziyetçi bir krallıkla yönetilmişlerdir.
- En ünlü kralları Hammurabi’dir.
- Kral Hammurabi tarafından hazırlanan Hammurabi Kanunları tarihteki ilk anayasa olarak bilinir.
- Hammurabi Kanunları kısasa kısas esasına dayandığı için çok serttir.
Babilin Asma Bahçeleri ve Babil Kulesi Babillere ait en önemli eserlerdir. Ancak günümüze kadar gelememişlerdir.
ASURLULAR
- Başkentleri Ninova’dır.
- Bugünkü Irak topraklarında kurulmuşlardır.
- Ticaretle uğraşmışlar ve büyük bir ticaret imparatorluğu kurmuşlardır.
- Ticaret için geldikleri Anadolu’ya yazıyı getirmişler ve Anadolu’nun tarih çağlarına girmesini sağlamışlardır.
- Karum adı verilen ticaret merkezleri kurmuşlardır.
- Kayseri Kültepe’de Asurlulara ait kil tabletler bulunmuştur. Asurlular;
- İlk kütüphaneyi kurmuşlar,
- İlk defa arşivcilik faaliyetlerini başlatmışlar,
Karum: Asurlular zamanında Anadolu’da kurulan küçük pazar yerlerine verilen ad.
Astronomi: Gök cisimlerini inceleyen bilim dalına denir.
ANADOLU UYGARLIKLARI
HİTİTLER
- Bugünkü Orta Anadolu’da Kızılırmak çevresinde kurulmuşlardır.
- Merkezi krallıkla yönetilmişlerdir.
- Başkentleri Hattuşaş (Boğazköy-Çorum)’tır.
- Pankuş adı verilen soylulardan oluşan bir meclisleri vardır. (toplumda sınıf ayrımı)
- Tavananna adı verilen kraliçe de yönetimde etkilidir. (kadına değer veriliyor)
- Dinleri çok tanrılıdır. O nedenle Hitit ülkesi “Bin Tanrı İli” olarak adlandırılmıştır.
- Tanrıya hesap vermek için yazdıkları Anal adı verilen yıllıklarla ilk kez tarafsız ve objektif tarih yazıcılığını başlatmışlardır.
- Hititler, Sümerlerden öğrendikleri çivi yazısını ve Mısırlılardan öğrendikleri hiyeroglif yazısını kullanmışlardır. (Kültürel etkileşim)
- Mısırlılarla imzaladıkları Kadeş Antlaşması tarihteki ilk yazılı antlaşmadır. (M.Ö. 1280)
- İvriz ve Yazılıkaya Kabartmaları Hititlere aittir.
LİDYALILAR
- Ege bölgesinde Menderes ve Gediz nehri çevresinde kurulmuşlardır.
- Başkentleri Sard’dır. Toprakları tarım ve hayvancılığa elverişlidir.
- Ticaretle uğraşmışlar, ticareti geliştirmek için Sard’dan başlayıp Mezopotamya’ya kadar uzanan Kral Yolu’nu yapmışlardır.
- Parayı icat ederek takas usulüne son vermişlerdir.
- Zengin maden yataklarını işleyerek zenginleşmişlerdir.
- Dinleri çok tanrılıdır.
- Orduları paralı askerlerden oluştuğu için uzun süre yaşayamamışlardır.
FRİGLER
- Sakarya nehri çevresinde Ankara-Eskişehir civarında kurulmuşlardır.
- Başkentleri Gordion (Polatlı)dur.
- Merkezi krallıkla yönetilmişlerdir.
- Krallarına Midas adı verilirdi.
- En önemli geçim kaynakları tarım ve hayvancılıktır.
- Tarım ve hayvancılığa çok önem vermişler, saban kıranı ve öküz öldüreni ölüm cezası ile cezalandırmışlardır. (Geçim kaynakları hukuk kurallarını etkilemiştir)
- Kibele adında bereket tanrıları vardır.
- Fibula adı verilen çengelli iğneleri (madencilikte ileri olduklarını gösterir),
- Tümülüs adı verilen yığma mezarları,
- Tapates adı verilen kimileri (dokumacılık) ile ünlüdürler.
URARTULAR
- Bugünkü Doğu Anadolu’da kurulmuşlardır. Başkentleri Tuşpa (Van)’dır.
- Tarım ve hayvancılık ile uğraşmışlar,
- Tarımı geliştirmek için su kanalları ve barajlar yapmışlardır.
- Günümüzde de kullanılan Şamran Kanalı Urartulardan kalmadır.
- Taş işçiliğinde gelişmişler çok sağlam kaleler yapmışlardır.
- Van Kalesi bunlardan biridir.
- Ölümden sonraki hayata inandıkları için ölülerini oda biçiminde yaptıkları mezarlara gömmüşler ve içine eşyalar koymuşlardır.
- Bu durum Urartular’da ahiret inancının olduğunu gösterir.
- Madenleri işleyerek maden işlemeciliğinde gelişmişlerdir.
- Maden işlemeciliği, taş işçiliği ve kale yapımında ustalaşmışlardır.
İYONLAR
- Ege denizi kıyısındaki şehirlerde (Efes, Milet, Foça, Bodrum, İzmir) kurulmuşlardır.
- Polis adı verilen şehir devletleri halinde yaşamışlardır.
- Siyasi birlik yoktur.
- Denizcilikle uğraşmışlar ve deniz ticaretinde ilerlemişler,
- Akdeniz ve Karadeniz kıyılarında koloniler kurmuşlardır.
- Özgür düşünce ortamına sahip oldukları için bilim ve felsefede gelişmişlerdir.
- Tarihte Herodot, matematikte Pisagor, felsefede Tales, edebiyatta Homeros, tıpta Hipokrat o dönemde yetişmiş ünlü bilim adamlarıdır.
- Artemis Tapınağı, Celsus (Selsus) Kütüphanesi ve Efes Antik Tiyatrosu İyonlardan günümüze kalan önemli eserlerdir.
- İyonlar, Fenike alfabesini öğrenmişler ve bu alfabenin Batı’ya aktarılmasını sağlamışlardır.
- İlyada ve Odessa destanları İyonlara ait önemli eserlerdir.
Anadolu ve Mezopotamya Uygarlıkları Tek Sayfalık Özet Word olarak indirmek için aşağıya tıklayınız.