Tarihte Yolculuk Ders Notu
Anadolu ve Mezopotamya, çok eski çağlardan beri birçok uygarlığa ev sahipliği yapmış önemli yerleşim yerlerindendir. Doğu ve batı arasındaki ticaret yolları üzerinde bulunmaları, insan yaşamı için uygun iklimlere sahip olmaları ve topraklarının verimliliği; bu bölgelerin tarih boyunca göç almasında ve birçok kültürün yurdu olmasında etkili olmuştur. Anadolu’da Hititler, Frigler, Lidyalılar, Urartular ve İyonlar gibi birçok uygarlık yaşamıştır. Mezopotamya’da ise Sümerler, Babiller ve Asurlular gibi tarihin önemli devletleri kurulmuştur.
Anadolu’da Yaşamış Uygarlıklar
Hititler;
- MÖ 2000’li yıllarda Anadolu’daki ilk devletini kuran Hititlerin başkenti Hattuşaş’tır.
- Hitit yönetiminde kral ve kraliçenin dışında sorunların görüşüldüğü Pankuş adı verilen bir meclis vardır.
- Asurlulardan çivi yazısını alan Hititler, çivi yazısının yanında kendi icat ettikleri hiyeroglif yazısını da kullanmışlardır.
- Hititlerden kalan en önemli yazılı kaynaklar, krallar tarafından tanrıya hesap vermek için yazılan ve anal adı verilen yıllıklardır.
- Ayrıca tarihte bilinen ilk yazılı antlaşma olan Kadeş Antlaşması, Mısırlılar ve Hititler arasında yapılmıştır.
- Hititler, çok tanrılı bir dinsel sistemi benimsemişler ve kendi tanrılarının yanı sıra çevre kültürlerin tanrılarına da inanmışlardır.
Frigler;
- İç Batı Anadolu’ya, Hititlerin yıkılmasının ardından Balkanlardan gelerek yerleşen Frigler, başkenti Gordion olan Frigya Devleti’ni kurmuşlardır.
- Friglerin ilk kralı, başkentlerine adını veren Gordios’tur.
- Frigler, yaşamı ve ölümü hakkında birçok mitolojik efsane yazılan Kral Midas döneminde en güçlü dönemlerini yaşamıştır.
- Ekonomileri tarım ve hayvancılığa dayanan Frigler, tarımı korumak için özel kanunlar çıkarmışlardır.
- Dinleri çok tanrılı olan Frigler’in ana tanrıçası, bereket tanrıçası olarak bilinen Kibele’dir.
İyonyalılar;
- Eski Yunan kavimlerinden biri olan Akalar, MÖ 12. yüzyılda Yunanistan’dan Batı Anadolu’ya göç etmişler ve İyon şehir devletlerini kurmuşlardır.
- İyonya olarak bilinen bu bölgede kurulan şehir devletlerinin aralarında siyasi bir birlik bulunmamaktadır.
- Akalar, kurdukları şehir devletlerinin yanı sıra Akdeniz ve Karadeniz kıyılarında, tarihte bir ilk olan deniz ticaret kolonilerini kurmuşlardır.
- Birçok bilimin temelinin atıldığı İyonya’da Thales, Pisagor, Diyojen ve Hipokrat gibi ünlü isimler yaşamıştır.
Lidyalılar;
- MÖ 1200’lerde Gediz ve Küçük Menderes vadileri arasındaki bölgeye yerleşen Lidyalılar, Kral Giges Dönemi’nde devletlerini kurmuşlardır.
- Lidya Devleti’nin başkenti, Manisa’nın Salihli ilçesi yakınlarında bulunan Sardes antik şehridir.
- Ticaret alanında gelişmiş olan Lidyalılar, kara ticaretine büyük önem vermişler, başkentleri Sardes’ten başlayarak Mezopotamya’ya kadar uzanan Kral Yolu’nu yapmışlardır.
- Parayı icat ederek uygarlık tarihine çok önemli bir katkıda bulunmuş olan Lidyalılar, ayrıca paraya dayalı ekonomiye geçerek bir başka ilki de gerçekleştirmişlerdir.
Urartular;
- MÖ 13. yüzyıl ile 9. yüzyıl arasında Anadolu’da yaşamış olan Urartuların başkenti Tuşpa yani bugünkü adıyla Van’dır.
- Urartu Devleti en güçlü döneminde; günümüzdeki Doğu Anadolu, Kuzeybatı İran, Irak’ın küçük bir bölümüyle kuzeyde Aras Vadisi’ne egemendi.
- Yaşadıkları bölgede iklim koşullarının tarıma elverişli olmaması ve topraklarının yer altı madenleri bakımından zengin olması nedeniyle Urartular, metal işçiliğinde oldukça gelişmişlerdi.
- Diğer Anadolu uygarlıkları gibi Urartular da çok tanrılı bir dine inanmışlardı.
Mezopotamya’da Yaşamış Uygarlıklar
- Sümerler, MÖ 4000 – MÖ 2000 yılları arasında Mezopotamya’da kurulan ilk devlettir.
- Bu nedenle Sümerler, Mezopotamya’da kurulan uygarlıkların temelini atmıştır.
- Mezopotamya’da yazı ve astronomi ilk kez Sümerler döneminde ortaya çıkmıştır.
- Sümerlerde halk, Mezopotamya’da yaşamanın sonucu olarak geçimini tarım ve hayvancılık yaparak sağlamıştır.
- Şehir devletleri olarak yönetilen Sümerlerde her şehirde ziggurat adı verilen basamaklı piramide benzeyen yapılar inşa edilmiştir.
- Bu yapılara Mezopotamya’nın çeşitli bölgelerinde rastlanabilmektedir.
Asurlular;
- MÖ 2000’li yıllarda kurulan Asur Devleti’nin başkenti Ninova’dır.
- Kuruldukları dönemde yaşadıkları coğrafyanın tarıma elverişli olmaması nedeniyle ticaret ve hayvancılıkla uğraşan Asurlular; Anadolu’da Kültepe, Alişar ve Boğazköy’de ticaret kolonileri kurmuşlardır.
- Bu koloniler aracılığıyla Asurlular, yazıyı Anadolu’ya taşımışlardır.
- Tarihte bilinen ilk kütüphaneyi günümüzdeki Musul kentinin hemen yanında bulunan başkentleri Ninova’da kuran Asurlular, heykeltıraşlık alanında da gelişmişlerdir.
- Ülkemizde Nemrut Dağı’nda bulunan aslan heykelleri, Asur krallarının savaş ve av sahnelerini tasvir etmektedir.
Babiller;
- Mezopotamya’da kurulan ilk Babil Devleti’nin kralı Hammurabi; ceza, mülkiyet ve ticaret alanlarında döneminin en gelişmiş kanunlarını yapmıştır.
- Bu kanunlar, Hammurabi Kanunları olarak tarihe geçmiştir.
- Başlıca geçim kaynakları tarım ve ticaret olan Babiller, tıp ve astronomi alanında da ilerlemişlerdir.
- Mimari açıdan Mezopotamya’nın en gelişmiş uygarlığı olan Babiller, asma bahçeleriyle ün yapmıştır.