5. Sınıf Sosyal Bilgiler 1. Ünite Birey ve Toplum Ders Notları
- ÜNİTE BİREY VE TOPLUM
SOSYAL BİLGİLER DERSİNDEN ÖĞRENDİKLERİMİZ
+ Vergi vermek
+ Askere gitmek
+ Oy kullanmak
+ Üreterek ülke ekonomisine katkıda bulunmak
+ Resmi işlemlerde tam ve doğru bilgi vermek
+ Ülke sorunlarına karşı duyarlı olmak
+ Yardıma ihtiyacı olanlara yardım etmek
+ Hak ve özgürlüklerinin bilincinde olmak, korunmasını sağlamak
+ Doğayı ve canlıları korumak
+ Kanun ve kurallara uymak
+ Haklarını bilmek ve gerektiğinde kullanmak
YENİ OKULUM
OLAY: Meydana gelen ya da ortaya çıkan hal, iş veya duruma olay denilir. Mahallemizde meydana gelen bir yangın olaya örnek olarak gösterilebilir
Yaşamımız boyunca her gün birçok olaya tanık oluruz. Bazı olayları televizyon, gazete, dergi, internet gibi iletişim araçlarından öğreniriz, Bazı olaylara ise doğrudan tanık oluruz. Otobüste, okulda, mahallede gördüğümüz olaylardan bazılarının içinde kendimiz de yer alırız. Bazı olaylar doğrudan bizimle alakalı olup ve ilgimizi çekerken bazıları da ilgilendirmez.
OLAYLARIN ÖZELLİKLERİ:
- Her olayın birden fazla nedeni olabilir
- Her olayın birden fazla sonucu da olabilir.
- Toplumsal olaylar her zaman aynı sonucu doğurmaz. Her toplumsal olayın farklı sonucu vardır.
- Toplumsal olaylara kişilerin tepkileri farklı olabilir.
- Toplumsal olayların sonuçlarından bazı kişiler zararlı çıkarken bazıları kazançlı çıkabilir. (Trafik kazasında eczacı, tamirci vb.)
Bir olayın birden çok nedeni ve sonucu olabilmesine olayların çok boyutluluğu denir
Olayların birden çok sebebin olması
Örneğin; bir trafik kazasını ele alalım, bu olayın sebeplerini inceleyelim.
Trafik Kazalarının Sebepleri
Sürücü Hataları : Araç kullanan şahıslardan kaynaklı hatalar.
Yolcu Hataları, Araç içindeki yolculardan kaynaklı hatalar
Yol Hataları, Yolların bozuk, eski kullanılamaz olması vb.den kaynaklı hatalar
Araç Hataları: Araçların bakımsız, eski kullanıma uygun olmaması vb.den kaynaklı hatalar.
HAK VE SORUMLULUKLARIMIZ
Birey: Tek bir kişiyi tanımlamak için kullanılan bir sözcüktür.
&Toplum içinde her insan bir bireydir.
&Bir karınca topluluğunda her karıncada bir birey oluşturur.
Grup:
- İnsanlar belli bir amaç için bir araya gelir.
- Uzun süreli bir arada bulunurlar.
- Bir araya gelen kişiler birbirlerini tanırlar.
&Türkiye A Milli Futbol Takımı bir gruptur. &Okuldaki sınıfımız, satranç kulübü, tiyatro kulübü de birer gruptur.
Kalabalık:
- İnsanlar rastlantı sonucu bir araya gelirler.
- Birbirlerini tanımazlar.
- Kısa süreliğine bir arada bulunurlar.
& Piknik yapanlar
&Otobüs bekleyenler.
&Pazar yerinde alışveriş yapanlar gibi.
Kurum: Belli bir amacı geliştirmek için, uzun süre varlığını devam ettiren gruplardır. Kurumlar uzun süreli bir amacı gerçekleştirmek için kurulurlar. Her kurumun oluşturulması, işleyiş ve faaliyetleri belli kurallara ve yasalara uygun olmak zorundadır.
Resmi ve özel kurumlar olarak ikiye ayrılır.
Resmi Kurumlar: Okullar, hastaneler, belediye, sağlık ocakları, emniyet müdürlükleri, vergi dairesi, nüfus müdürlükleri resmi kurumlardır.
Özel Kurumlar: Özel okullar, eczaneler, özel hastaneler, dershaneler, özel sürücü kursları.
KALABALIK ve GRUP ARASINDAKİ FARKLAR
|
Kalabalık |
Grup |
|
Rastlantı sonucu bir araya gelirler. |
İsteyerek planlayarak bir araya gelirler. |
|
Ortak amaçları yoktur. |
Ortak amaçları vardır. |
|
Birbirlerini yakından tanımazlar. |
Birbirlerini yakından tanırlar. |
|
Aralarında ilişki ve alışveriş yoktur. |
Aralarında ilişki ve alışveriş vardır. |
|
Süreklilik yoktur. |
Süreklilik vardır. |
ROL: Bir grup etkinliğinde yer alan bireylerin üstlendikleri görevlere rol denir. Bir başka deyişle; üyesi olduğumuz grupta üstlenmemiz gereken görevlerdir.
Grup üyesi olarak üzerimize düşenleri yapmalı, rollerimizi yerine getirmeliyiz.
- Anne, baba, ağabey, abla gibi sözcükler aile içinde üstlenilen rolleri ifade eder.
- Futbol takımında kalecilik, forvet oyuncusu bir roldür.
- Öğretmenlik, okul müdürlüğü, sınıf ve kulüp başkanlığı birer roldür.
Birden fazla grup içinde yer alıyorsak her grupta farklı bir rolümüz olur. Örneğin; ailede abla, sınıfta sınıf başkanı, futbol takımında kaptan, tiyatro kulübünde oyuncu olabiliriz.
HAK: Bir gruba dâhil olan bireylerin neleri yapabileceklerini gösterir.
Hak ve sorumluluklar birbirlerinin tamamlayıcısıdır
SORUMLULUK: Bir gruba üye olan bireylerin üstlendiği rolün gereklerini yerine getirmesidir. Ailede, okulda, arkadaş grubunda sorumluluklarımız vardır.
ÇOCUK HAKLARI
Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından 20 Kasım 1989 tarihinde kabul edilen Çocuk Haklarına Dair Sözleşme, Türkiye Cumhuriyeti tarafından 14 Eylül 1990 tarihinde kabul edildi. Bu sözleşmeyle çocukların hakları sözleşmeye
imza atan tüm devletle tarafından resmen kabul edildi ve bu devletler bu hakları sağlama yükümlülüğü altına girdiler. Sözleşmeye taraf olan devletler kendi yükümlülüklerindeki 18 yaşın altında bulunan çocuklara sözleşmede yazılı olan bütün hakları tanımakla yükümlüdür. Her insan 18 yaşına kadar çocuk sayılır.
Çocuk Haklarına Dair Sözleşme:
- Her çocuğun yaşama hakkı vardır.
- Her çocuğun zihinsel, bedensel, duygusal, gelişim hakkı korunmalıdır.
- Her çocuğun yeterli beslenme, barınma, dinlenme ve tıbbi bakım hakkı vardır.
- Her çocuğun oyun hakkı ve yeteneklerini geliştirebilme hakkı vardır.
- Her çocuğun sağlıklı bir çevrede yaşama hakkı vardır.
- Her çocuğun isim, vatandaşlık, anne ve babasını bilme ve onlar tarafından bakılma hakkı vardır.
- Her çocuğun sosyal güvenlikten yararlanma hakkı vardır.
- Her çocuk dinlenme, oynama ve eğlenme hakkına sahiptir.
- Her çocuğun kendisi ile ilgili işlemlere katılma ve görüş bildirme hakkı vardır.
- Hiçbir çocuk ağır işlerde çalıştırılamaz.
- Her çocuğun din ve vicdan özgürlüğüne saygı gösterilmesi gerekir.
- Çocuklar her türlü sömürü, kötü muamele, şiddet ve ihmale karşı korunmalıdır.
Çocuk haklarının korunması amacıyla UNICEF (Birleşmiş Milletle Çocuklara Yardım Fonu) kurulmuştur. UNICEF’in amacı dil, din, ırk, millet ayrımı yapmadan dünyadaki tüm çocuklara yardım etmektir.
Ülkemizde de bu amaçla SHÇEK (Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu) kurulmuş, yetiştirme yurtları açılmıştır.