Mondros’tan Sonra Kurulan Cemiyetler ve Özellikleri (Tablo)

Mondros’tan Sonra Kurulan Cemiyetler ve Özellikleri

ZARARLI CEMİYETLER

  1. A) AZINLIKLARIN KURDUĞU CEMİYETLER

Mavri Mira Cemiyeti :Cemiyetin merkezi İstanbul’daki Rum Patrikhanesi’dir.

  • Yunan hükümetine bağlı olarak çalışan cemiyetin amacı, İstanbul’u da içine alan bir Bizans Devletini ( Megola İdea’yı gerçekleştirmek amacıyla )kurmak kurulmuştur. Faaliyet alanı Trakya topraklarıdır.

Pontus Rum Cemiyeti :• İstanbul’daki Rum Patrikhanesi’ne bağlı olarak faaliyet göstermiştir.

  • Amacı Doğu ve Orta Karadeniz bölümünde Trabzon Rum İmparatorluğu’nu yeniden kurmak

Taşnak ve Hınçak Cemiyetleri :Merkezi İstanbul Ermeni Patrikhanesi’dir.

  • Cemiyetin amacı Doğu Anadolu’da bağımsız bir Ermenistan Devleti kurmaktır.

Etnik – i Eterya Cemiyeti: :Fener Rum Patrikhanesi tarafından yönlendirilmiştir.

*Mavri Mira ve Pontus Rum cemiyetlerinin çalışmalarını destekleyen cemiyetin amacı, Rumların yaşadığı tüm toprakların Yunanistan’a katılmasını sağlamak ve Yunan Devletini kurmaktır.Ege Bölgesinde faaliyet göstermiştir.

Alyans İsrail ve Makabi Cemiyetleri :Museviler tarafından kurulmuştur.

  • Osmanlı topraklarında çoğunluk sağladıkları bir yer olmadığı için etkili olamamışlardır.
  • Amaçları Filistin topraklarında bağımsız bir devlet kurmaktır.

Azınlık Cemiyetleri’nin Genel Özellikleri

1- Osmanlı Devleti’nin zor durumundan faydalanarak bağımsız devletler kurmaya çalışmışlardır.

2-İtilaf Devletleri tarafından desteklenmişlerdir.

3-İtilaf Devletlerinin işgallerine zemin hazırlamışlardır.

4-Wilson İlkelerine göre hareket etmişlerdir.

5-Mondros Mütarekesi, azınlıkların çalışmaları için uygun ze­min oluşturdu

6-Azınlıklar Osmanlı ülkesini sömürmek isteyen işgalciler tarafından kullanıldılar

7-Kiliseleri ve yabancı okullarını üs edindiler

8-Çıkardıkları olaylar ile TBMM’yi meşgul ettiler

  1. B) MİLLİ VARLIĞA DÜŞMAN CEMİYETLER

Kürt Teali Cemiyeti :• İngilizlerden destek alan cemiyet, Güneydoğu Anadolu’da bağımsız bir Kürt Devleti kurmayı amaçlamıştır.
NOT: Ülke bütünlüğünü bozma amacı taşıdığından bu yönü ile diğer cemiyetlerden ayrılır.

İslam Teali Cemiyeti :• Medrese hocaları tarafından kurulan cemiyet, Kurtuluşun dini kurallara ve hilafete bağlı kalınarak sağlanabileceğini savunmuştur.

Hürriyet ve İtilaf Fırkası :• İttihat ve Terakki’ye karşı olanlar tarafından kurulmuştur.
• Milli Mücadeleye karşı hareket etmiş ve TBMM’ye karşı çıkan isyanları desteklemişlerdir.

İngiliz Muhipleri Cemiyeti: • İngiliz mandasını savunanlar tarafından kurulmuştur.

  • Anadolu’da ulusal direnişe karşı çıkan ayaklanmaları desteklemişlerdir.

Wilson İlkeleri Cemiyeti :• Kurtuluşun Amerikan mandası olunarak sağlanabileceğini savunmuşlardır.
• Böylece ülkenin İtilaf Devletleri’nce parçalanmasının önleneceğini düşünmüşlerdir.

Sulh ve Selamet-i Osmaniye Cemiyeti
Kurtuluş’un padişah ve halifeye bağlı kalınarak gerçekleştirilebileceğini savunmuşlardır.

Milli Varlığa Düşman Cemiyetlerin Genel Özellikleri
* Milli birlik ve bütünlüğü zedeleyici faaliyetlerde bulunmuşlardır.
*  Müslümanlar tarafından kurulmuşlar, İtilaf Devletleri tarafından desteklenmişlerdir.
*  Cemiyetlerin bir kısmı saltanat ve hilafet taraftarı, bir kısmı ise manda ve himaye taraftarıdır.

* İtilaf Devletleri tarafından desteklenmişlerdir.

YARARLI CEMİYETLER

Doğu Anadolu Müdafaa – i Hukuk Cemiyeti :• Doğu Anadolu’da bir Ermeni ve Kürt devletinin kurulmasını engellemek amacıyla kurulmuştur.
• Erzurum Kongresi’nin toplanmasını sağlamıştır.

Trakya Paşaeli Müdafaa – Hukuk Cemiyeti : Trakya’nın Yunanistan’a verilmesini engellemek amacıyla Edirne’de kurutmuştur.

Rum çetelerine karşı silahlı mücadele yürütmüşlerdir.

Mondros’tan sonra kurulan ilk direniş cemiyetidir(2 Aralık 1918)

İzmir Müdafaa – i Hukuk Cemiyeti :• İzmir ve çevresinin Yunanistan’a verilmesini engellemek amacıyla kurulmuştur.
• Bölgenin Türklere ait olduğunu basın – yayın yoluyla duyurmaya çalışmışlardır.

Reddi İlhak Cemiyeti :• İzmir’in işgalinden önce kurulmuştur.
• Balıkesir ve Alaşehir kongrelerinin toplanmasında etkili olmuştur.

Anadolu Kadınları Müdafaa-i Vatan Cemiyeti: Anadolu’nun işgalini protesto etmek için Sivas’ta kuruldu

Kilikyalılar Cemiyeti: :• Adana ve çevresinde örgütlenmiş, Fransız ve E meni işgallerine karşı faaliyet göstermişlerdir.
Trabzon Müdafaa – i Hukuk – u Milliye Cemiyeti
• Amacı Trabzon ve çevresinde bir Pontus Rum Devleti’nin kurulmasını engellemektir.

Milli Kongre Cemiyeti: • İstanbul Üniversitesi öğretim üyelerince kurulmuştur.

  • Amacı, Anadolu’daki tüm işgallerin haksızlığını basın – yayın yoluyla dünya kamuoyuna duyurmaktır

NOT: Kuva-i milliye deyimini ilk kullanan cemiyettir.

NOT:Ulusal Kurtuluşu savunmuştur bundan dolayı diğer cemiyetlerden ayrılır

 Milli Cemiyetlerin Genel Özellikleri
1-Türk halkının Mondros Mütarekesine ilk tepkisi­dir.

2-Basın yayın faaliyetlerinin elverişli olmasından, elçiliklerin varlığından ve merkez durumunda ol­masından dolayı İstanbul’u merkez edindiler

3-Milli mücadeleye örgütsel zemin hazırladılar

4-Halk arasında milli bilinci uyandırdılar

5-İşgalleri ve azınlıkların bölücü faaliyetlerini ön­lemeye çalıştılar

6-Bölgesel niteliklidirler

7-Mustafa Kemal gibi birleştirici bir liderden yok­sun oluşları en büyük eksiklikleridir.

8-İstanbul hükümetine, bağlı olmadıkları gibi; karşı da değillerdir.

9-Sivas kongresinden önceki en büyük eksiklikleri tek elden idare edilmemeleridir.

10-Türkçülük duyguları ile kurulmuşlardır.

11-Genellikle ittihatçılar tarafından kurulmuşlardır.

12-Programları bölgesel kurtuluşa yöneliktir. Bü­tünü kapsayan plan ve programları yoktur.

13-Önce basın yayın yoluyla propagandayı ilke edin­diyseler de; kanlı işgallerin başlamasıyla silahlı mücadeleyi başlattılar.

14-Sivas Kongresinde Anadolu ve Rumeli Cemiyeti adı altında birleştiler