OSMANLI DEVLETİ(1299–1922)

OSMANLI DEVLETİ’NİN KURULUŞ DEVRİ(1299–1453)

A-XIV. Yüzyıl Başlarında Yakın Doğu Ve Avrupa’nın Genel Durumu

• Anadolu, İran, Irak, Suriye, Filistin, Arabistan ve Mısır’ı içine alan bölgeye Yakın Doğu ya da Ön Asya
• Osmanlı Devleti kurulduğu sırada;

    Yakın Doğu’da; İlhanlar, Altın Orda Devleti, Memluklar, Bizans İmparatorluğu, Trabzon Rum İmparatorluğu, Türk Beylikleri, Türkiye Selçukluları(Anadolu Selçuklu Devleti)vardı.

    Balkanlar’da; Sırplar, Bulgarlar, Arnavutlar, Eflak, Boğdan, Macar, Bosna, Hırvatlar ve Bizans vardı.

Avrupa’da; Roma, Germeni İmparatorluğu (Almanya),İsveç, Lehistan, İspanya’da Argon ve Kastil krallıkları, İtalya’da Venedik, Ceneviz, Napoli ve Papalık, Fransa, İngiltere vardı.

      1-Anadolu’nun Durumu

• Bu dönemde Anadolu’da bulunan siyasi güçler şunlardır;

Anadolu Selçukluları:1243 Kösedağ Savaş’ında Moğol İlhanlı Devletine yenilmiş, merkezi otoritesini kaybederek çöküş dönemine girmiş ve İlhanlılara bağlanmıştır.

İlhanlı Devleti: Bu dönemin en güçlü devletidir. Anadolu’ya gelip yerleşmemiş Anadolu’daki devlet ve beylikleri vergi yoluyla kendisine bağlamıştır. Kafkasya, Irak ve Anadolu’ya hâkimdi.

Trabzon Rum İmparatorluğu: IV. Haçlı Seferinden sonra Doğu Karadeniz Bölgesinde Trabzon merkezli kurulmuştur. Fakat Coğrafi engeller bu devletin sınırlarını genişletmemesinde etkili olmuştur.

Memluk Devleti: Mısır’da kurulmuştur. Sınırlarını Güneydoğu Anadolu’ya kadar ulaştırmıştır. Suriye, Mısır ve Arabistan’a hâkimdi. Moğollara mağlup olmayan tek Türk Devletidir. Moğolların batıya, ilerleyişini durdurmuşlardır.

Bizans İmparatorluğu: Zayıftır, güçsüzdür, yıkılmak üzeredir. Siyasi varlığını devam ettirmeye çalışmaktadır. Taht kavgaları içinde bulunan Bizans balkanlarda Sırp ve Macar krallıklarıyla mücadele halindedir. Bizanssın Anadolu topraklarını yöneten Tekfur denilen valileri ise halka baskı yapmakta ve haksız vergiler olmaktaydı. Bizans, Karadeniz ve Ege denizindeki liman ve adaları Ceneviz ve Venediklere kaptırdığından ticaret de zayıflamıştı Ekonomik yönden sıkıntı içindeydi.

YORUM: Bu durum Osmanlı Devleti’nin kuruluşunu ve batı yönünde ilerlemesini olaylaştırmıştır.

Venedik ve Ceneviz: Ege ve Akdeniz’de Venedikliler Karadeniz kıyılarında ise Cenevizlilerin kolonileri bulunmaktaydı.

Anadolu Türk Beylikleri:1243 Kösedağ Savaşı, Anadolu siyasi birliğini bozmuş. Doğudan Moğol baskısıyla Anadolu’ya gelen Türkmenler özellikle Batı Anadolu’da siyasi örgütlenmeye girerek beyliklerini kurmuşlardır. İlhanlıların yıkılmasıyla bağımsız olmuşlardır. Karamanoğulları, Germiyanoğulları, Aydınoğulları ve Candaroğulları en güçlüleri idi.

    Anadolu’nun durumu: Birbirine üstünlük kurmak isteyen Anadolu beylikleri birbiriyle mücadele halindedir.

    YORUM: Anadolu’da siyasi birlik yoktur. Kardeş savaşı vardır.

• Osmanlı Devleti Anadolu’daki bu mücadeleye katılmamış GAZA ve CİHAT yapmıştır.

    YORUM–1:Bu durum kardeş savaşı yapmak istemeyen Anadolu’daki Türk boylarının Osmanlı ülkesine göç etmesine neden olmuştur.(SOSYAL SONUÇ)

    YORUM–2:Bu göçler Osmanlı nüfusunun artmasına neden olmuştur.(SOSYAL SONUÇ)

    YORUM–3:Nüfus çoğunlu bir devletin güçlü olmasında önemli bir etkendir.

     2-Balkanların Durumu

• Balkanlarda şu devletler bulunmaktaydı; Bizans İmparatorluğu, Bulgarlar, Sırplar, Macarlar, Arnavutlar, Eflak-Boğdan ve Bosna Hersek beylikleri bulunmaktaydı.
• Balkan devletleri arasında siyasi birlik olmadığı gibi birbiriyle mücadele halindedirler.(mezhep farklılığından kaynaklanan çatışmalar vardı.)Balkan devletleri zayıf ve güçsüzdü.

YORUM: Bu durum Osmanlı Devleti’nin kuruluşunu ve batı yönünde ilerlemesini kolaylaştırmıştır.

     3-Avrupa’nın Durumu

• Avrupa’da; Macaristan, Roma-Germen İmparatorluğu (Almanya),İsveç, Lehistan İspanya’da; Aragon ve Kastil Krallıkları İtalya’da; Venedik, Ceneviz, Napoli ve Papalık devletleri bulunmaktaydı. Doğu Avrupa’da Altın Orda Devleti vardı.
• Fransa ve İngiltere arasında “Yüzyıl Savaşları” vardı. Almanya ve İtalya siyasi birlikten yoksundu.

Osmanlı Devleti’nin Genel Özellikleri

1- Türk tarihinin en uzun ömürlü devletidir.

2- Merkeziyetçi bir yönetim anlayışına sahiptir.

3- Siyasal, sosyal, askeri ve kültürel örgütlenme açısından en gelişmiş Türk Devletidir.

4- Balkanlara İslam dini ile Türk-İslam Kültür ve Medeniyetini yaymışlardır.

5- Üç kıtaya yayılarak bir Dünya devleti olmuş ve yıkılmasıyla topraklarında kırka yakın devlet kurulmuştur.

6- Şeri ve Örfi olmak üzere iki çeşit hukuk sistemi uygulanmış ve padişahların yetkileri kısıtlanmıştır.

7- Osmanlı Devleti, İslam birliğini sağlamış yıkılmasıyla bu birlik bozulmuştur.

8- Anadolu’da Türk siyasi birliğini kesin olarak sağlamıştır.

9- I.Selim’den (Yavuz) itibaren Osmanlı Padişahları “Halife” sıfatını taşımışlardır. Böylece Teokratik bir devlet özelliği göstermiştir.

Osmanlı Devleti’nin Kısa Zamanda Gelişip Güçlenmesinin Nedenleri;

1- COĞRAFİ KONUMU’nun uygunluğu (Bizans’a komşu olması ve ticaret, tarım ve sanayi yerlerine hâkim olması)

2- GÜÇLÜ BİR MERKEZİ YÖNETİM’E sahip olması

3- Teşkilatçı ve siyasi dehaya sahip YETENEKLİ PADİŞAHLARIN iş başına gelmesi

4- Anadolu’daki Moğol İlhanlı Dev. Anadolu Selçuklu Devleti ve Türk Beylikleri başlangıçta iyi geçinerek, öncelikli hedefi olan BİZANSLA MÜCADELEYE ÖNEM VERMESİ

5- Anadolu ve Balkanlarda siyasi birliğin olmaması

6- Bizans İmparatorluğu zayıflamış olması ve Bizans’taki taht kavgalarından yararlanılması

7- Fethedilen bölgelerdeki halka ADALETLİ VE HOŞGÖRÜLÜ davranılması

8- Ülke topraklarının hanedan üyeleri arasında paylaştırılma geleneğine son verilmesi

9- Takip edilen fetih politikası; fetihlerin GAZA VE CİHAT amaçlı yapılması

10- Fethedilen bölgelerde TIMAR VE İSKÂN POLİTİKASI’NIN uygulanması

11- AHİLERİN desteğinin alınması

     NOT: Ahilik Anadolu Selçuklu Devleti döneminde kurulmuş olan bir esnaf teşkilatıdır. Şehirlerin örgütlenmesinde ve kurumlaşmada etkin rol oynamıştır.

12- Doğudan Moğol saldırılarından kaçan Türkmenlerin Osmanlılara katılmaları

13- İngiltere ve Fransa arasındaki “Yüzyıl Savaşları” nedeniyle Osmanlı Devletinin batı yönünde ilerlemesine karşı koyacak güçlü bir devletin olmaması

Osmanlıların Kökeni(Menşei) ve Kayıların Anadolu’ya Geliş

• Osmanlı Devleti, Oğuzların Bozok koluna bağlı Gün Han’ın “KAYI” boyundandır. Kayı boyu Karakeçili aşiretine
• Kayıların Anadolu’ya hangi tarihte geldiklerine dair iki görüş vardır.

1- 1071 Malazgirt zaferinden sonra

2- XIII yy. başlarında (1220) Moğol istilasından kaçan Kayılar Anadolu’ya gelip “AHLÂT” yöresine yerleşmişlerdir. Burası Osmanlı Devleti ilk yerleşim yeri olarak kabul edilmektedir.

• Ertuğrul Gazi başkanlığındaki Kayılar 1230 Yassı Çemen Savaşından sonra Anadolu Selçuklu hükümdarı Alaaddin Keykubat tarafından Ankara’nın Karacadağ bölgesine yerleştirilmiştir. Kayılara söğüt (Kışlak) ve Domaniç (Yaylak) yurtluk olarak verilmiştir.

OSMAN BEY DÖNEMİ(1326–1362)

• Osman Bey, Bizans’ın taht kavgalarıyla, Balkanlar’da ise Sırp ve Bulgar krallıklarıyla mücadelelerinden yararlanmıştır. Bizans tekfurlarının elindeki Karacahisar Yarhisar Bilecik İnegöl’ü ele geçirmiştir.
• Osman Gazi Ahi şeyhlerinden Edibali’nin kızıyla evlenerek Anadolu halkının desteğini sağlamıştır.

Koyunhisar (Bafean) Savaşı (1302)

• Osman Beyin başarıları Bizans’ı ve tekfurları (Bursa, Orhaneli, Kestel tekfurları)harekete geçirmiştir. Osman Bey Bizans kuvvetlerini Koyunhisar da yenilgiye uğratmıştır.

UYARI: Bu savaş Osmanlı Devleti ile Bizans arasındaki ilk savaştır.

• Osman Bey dönemindeki Bilecik’ten sonra Yenişehir başkent yapıldı.
• İlk Osmanlı akçesi (Gümüş Para) Osman Bey tarafından bastırılmıştır.(1299) Bağımsızlığını ilan etmiştir.

ORHAN BEY DÖNEMİ(1326–1362)

• Orhan Bey ilk olarak Bursa’yı alarak burasını başkent yaptı. İpek sanayinin merkezi olan Bursa’nın fethi Osmanlı ekonomisinin güçlenmesine katkı sağlamıştır.

Palekanon (Maltepe)Savaşı (1329)

    Nedeni: Bizans’ın kaybettiği toprakları geri almak ve İznik’i kuşatmadan kurtarmak istemesi

    Sonuç: Bizans’ı yenilgiye uğratarak İznik’i almıştır. İznik Başkent yapıldı.(1331).Bizans bu savaşla Anadolu’dan çekilmiştir.

Osmanlı Devleti batı yönünden ilerleyerek Gemlik ve İzmit’i alarak(1337)Kocaeli Yarımadası’nın fethini tamamlamıştır.

Karesioğulları Beyliğinin Osmanlı Topraklarına Katılması(1345)

• Orhan Bey Karesioğulları taht kavgalarından yararlanarak bu beyliği topraklarına kattı.(1345)

Karesioğullarının alınmasıyla; 

1- Hacı İlbey, Ece Halil ve Evrenus Bey gibi önemli komutanlar Osmanlıların hizmetine girmiştir. Balkan topraklarının alınmasında önemli hizmetleri olmuştur.

2- Rumeli’ye geçiş kolaylaştırmıştır.

3- Güney Marmara kıyıları Osmanlı’ya katılmıştır.

4- Anadolu’da Türk siyasal birliğinin kurma yolunda önemli bir adım atılmıştır. Osmanlı’ya bağlanan ilk beyliktir.

5- Osmanlıların ilk deniz faaliyetleri başlamıştır. Karesi donanması Osmanlı donanmasının çekirdeğini oluşturmuştur.

Rumeli’ye Geçiş(1353)

• Kantakuzen, Orhan Bey’in yardımıyla Bizans tahtına çıkmıştır. Kantakuzen Balkanlarda Sırp ve Bulgar tehdidine karşı Orhan Bey’den askeri yardım almıştır. Kantakuzen Orhan Bey’e bu yardımlardan dolayı Gelibolu Yarımadasındaki ÇİMPE KALESİ’Nİ vermiştir.(1353)

YORUM: Böylece Osmanlılar ilk defa Rumeli’ye geçmiştir. Rumeli’deki fetihler için önemli bir üs elde etmiştir.

• Orhan Bey’in temel Politikası Rumeli’ye yerleşmekti. Bu amaçla;

1- Süleyman Paşa Rumeli’de Balayır ve Tekirdağ’a kadar olan toprakları ele geçirmiştir.

2- Türkmenler bu topraklara yerleştirilmiştir.

3- Orhan Bey, Süleyman Paşa’nın ölümünden sonra oğlun Murat Bey’i Balkanların fethinde görevlendirmiştir.

UYARI: Osmanlıların uzun yaşamasında Rumeli fethine dayandırılır. Rumeli’ye geçiş tarihte bir dönüm noktası kabul edilir.

Rumeli’ye Geçiş Nedenleri

1- Türklerin dünya hâkimiyetini kurma ideali

2- Stratejik nedenler (içte ve dışta huzuru sağlamak için önemli bilgilere sahip olmak)

3- İstanbul’un fethini kolaylaştırmak.

Balkanların Fethini Kolaylaştıran Nedenler:

1- Balkanlarda siyasi birliğin olmaması

2- Fethedilen bölgelerdeki halka adaletli ve hoşgörülü bir siyaset izlemesi

3- Doğudan gelen Türkmenlerin bu bölgelere yerleştirilmesi

     Osmanlı Devletinin Rumeli’de İskân (Yerleşme) Politikası

İskân Politikasının Amaçları:

1- Fethedilen yerlerin Türkleştirmek ve elde tutulmasını sağlamak

2- Fethedilen yerlerin siyasal, askeri, sosyal yönden güveliğini sağlamak

3- Türkmenleri yerleşik hayata geçirmek ve yerleşik halka zarar vermelerini engellemek

4- Fethedilen bölgelerdeki halka hoşgörü göstermek ve onların devlete bağlılığını arttırmak

İskân Siyasetinin Önemli Özellikleri

1- Fethedilen yerlere Anadolu’dan öncelikle kanar-göçer Türkmenler yerleştirildi.

2- Fethedilen topraklardaki yerli halktan ayaklanma ihtimali olanlar başka yerlere iskân edilir.

3- Göçmenler iskân edilecek bölgenin özelliğine uygun yerlerden seçilir, böylece iskân kolaylaşır böylece yeni yerlere alışmalarında kolaylaştırılmaya çalışılır.

4- Bir bölgeden Göçmen alınırken üretim düzeni korunurdu.

5- Anlaşmazlı içerisindeki ailelerden biri bölgeden uzaklaştırılarak çatışma engellenirdi.

6- İskâna tabi tutulanlar bütün ihtiyaçları devlet tarafından karşılanır ve vergi affıyla yerleşme faaliyetleri kolaylaştırılırdı.

7- Geçerli bir neden olmadan göçmenlerin eski yerlerine dönmelerine izin verilmezdi.

Osmanlıların Uyguladığı İskân Politikası:

1- Balkanlarda Türk nüfusu artmış ve Türk kültürü yayılmıştır.

2- Fethedilen bölgelerin savunulması ve elde tutulması kolaylaştırılmıştır.

3- Osmanlıların Balkanlarda etkinliği artmıştır.

4- Toplumsal ve kültürel kaynaşma sağlanmıştır.

5- Göçebe Türkmenler yerleşik hayata geçirilmiş, böylece asker alma ve vergi toplama işi kolaylaştırılmıştır.

6- Göçmenlerin batı yönündeki seferlere katılmaları sağlanmıştır.

Orhan Bey Döneminde Devlet Teşkilatının Kurulması

1- Devlet işlerinin görüşülmesi amacıyla DİVAN TEŞKİLATI ilk kez kurulmuştur.(Siyasi Teşkilatlanma)

2- İlk kez VEZİR ataması yapıldı.(İlk vezir Alaaddin Paşa)

3- YAYA ve MÜSELLEM (süvari)adıyla ilk kez düzenli ve sürekli bir ORDU kurulmuştur.(Askeri Teşkilatlanma)

4- Adalet işlerine bakması için KADI (hâkim) ve Güvenlik işlerine bakması için SUBAŞI (komutan) sancaklara atanmıştır.(Hukuki ve Askeri Teşkilatlanma)

5- İlk OSMANLI MEDRESESİ İznik’te açıldı.(Eğitim)

5- Ülke sancaklara ayrılarak Şehzadeler ülke yönetiminde deneyim kazanmaları için “SANCAK SİSTEMİ” uygulanmaya başlamıştır.

6- İlk defa “VAKIF TEŞKİLATI” bu dönemde kurulmuştur.

7- İlk GÜMÜŞ AKÇE Orhan Bey adına bastırılmıştır.(1327)

8- Karamürsel’de İlk OSMANLI TERSANESİ kurulmuştur.

UYARI: DEVLET ÖRGÜTLENMESİ (TEŞKİLATLANMA) ve MÜESSESELEŞME ilk defa Orhan Bey döneminde gerçekleştirilmiştir.

I.MURAT DÖNEMİ(1362–1389)

• Murat (Hüdavendigar);Sancak sistemine göre yetişende, sultan unvanını kullanan, merkezi otoriteyi güçlendirebilmek için kardeşlerini katleden ve savaş alanında şehit düşen ilk Osmanlı Padişahıdır.

     A- Anadolu Faaliyetleri

• Murat, Anadolu’da Türk siyasi birliğini sağlama politikası izlemiştir. Bu dönemde;
• Murat’ın kardeşleriyle mücadelesinden yararlanarak Ankara’yı alan Ahilerden tekrar bu şehri geri almıştır.(1362)
• Murat, oğlu Bayezıd’ı Germiyan Beyinin kızıyla evlendirdi. GERMİYANOĞULLARI çeyiz olarak Kütahya, Emet, Tavşanlı ve Simav’ı Osmanlı Devletine verdiler(1381)
• HAMİTOĞULLARI’ndan Isparta, Yalvaç, Akşehir, Beyşehir, Seydişehir ve Karaağaç satın alınarak Osmanlı topraklarına katılmıştır.(1381)
• CANDAROĞULLARI’ndaki taht kavgalarına müdahale edilmiş ve II. Süleyman’ın beyliğin başına geçmesi sağlanmıştır. Böylece Candaroğulları Osmanlı Devletine bağlı hale gelmiştir.
• KARAMANPOĞULLARI ile ilk savaş Murat döneminde başlamıştır.(1387)Osmanlılar Karamanoğullarına üstünlük kurmuşlardır.

B- Balkanlar’daki Faaliyetler

Edirne’nin Fethi(1363)

    Sazlıdere Savaşı: Osmanlı Ordusu Edirne’nin alınması için harekete geçerek Babaeski yakınlarındaki Sazlıdere mevkiindeki Bizans-Bulgar kuvvetleri mağlup edildi.

Sonuçları:

1- Edirne, Filibe ve Gümilcine fethedilmiştir.

2- Bizans’ın, Bulgar, Sırp ve Avrupa ile bağlantısı kesilmiştir.

YORUM: Bu durum Osmanlıların Balkan fetihlerini kolaylaştırmışlardır.

Sırpsındığı Savaşı(1364)

     Sebebi:

1- Edirne, Filipin ve Gümilcine’nin Türkler tarafından fethi

2- Türklerin Balkanlar’da ilerlemesi

• Papa V.Urban’ın teşviki ile Macar Kralı Layoş başta olmak üzere Bulgar, Sırp, Eflak ve Bizanslardan oluşan bir haçlı Ordusu oluşturuldu.(100.000 kişilik)

    Amaç: Türklerin Balkanlar’da ilerleyişini durdurmak ve Türkleri Balkanlar’dan atmak

• Osmanlıların öncü kuvveti olan Hacı İlbey gece yarısı ani bir baskınla Haçlı Ordusunu Meriç Nehri kıyısında bozguna uğratmıştır.(10.000 kişilik Osmanlı Ordusu)

    Sonuçları:

1- Osmanlıların Balkanlar’da ilerlemeleri hızlanmıştır.

2- Bulgaristan krallığı Osm. Hâkimiyetini tanıyarak, vergi vermeyi kabul etmiştir.(1365)

3- Edirne başkent yapılmıştır.(1365)

    UYARI: Fetih alanlarına yakın olması ve devletin genel yayılma siyasetinin batıya yönelik olmasından dolayı Edirne başkent olmuştur.

    UYARI: Sırpsındığı, haçlılarla yapılan ilk savaştır.

Çirmen Savaşı (1371)

• Sırp Ordusu mağlup edilerek Selanik, Kavala, Drama ve Serez şehirleri alınmıştır.

      Sonuçları:

1- Makedonya’nın yolu Osmanlılara açılmış

2- Sırplar vergi ve asker vermek suretiyle Osmanlı egemenliğini kabul etmiştir.(1374)

I.Kosova Savaşı (1389)

• Osmanlıların Manastır, Sofya ve Niş’i alarak hızla Balkanlar’da ilerlemesi üzerine Balkan ulusları birleşerek bir haçlı ordusu oluşturdular.
• Haçlı Kuvvetleri(Sırp ve Bosna kuvvetleri),Şahin Bey komutasındaki Türk akıncılarını PLOŞNİK’te bozguna uğrattı(1388)

UYARI: Ploşnik bozgunu, Türklerin Balkanlar’da ilk yenilgisidir.

• Osmanlıların, Ploşnik’te bozguna uğramasından büyük cesaret olan Balkan ulusları Sırp Kralı Lozar komutasında bir haçlı ordusu oluşturuldu. AMAÇ: Türkleri Balkanlar’dan atmak
• Osmanlı ordusu Kosova ovasında 8 saat süren savaşta Haçlı ordusunu bozguna uğrattı.

     Sonuçları:

1- Fetihler hızlanmış, Tuna’ya kadar olan Balkan toprakları Osmanlıların eline geçmiştir. Türklerin Balkanlar’da kolayca atılamayacağı anlaşılmıştır.

2- I.Murat savaş alanında gezerken bir Sırp askeri tarafından şehit edilmiştir.

    UYARI: 1- Osmanlı Devleti bu savaşta ilk kez top kullandı.

                    2- Anadolu beylikleri ilk kez bu savaşta Osmanlı Ordusuna yardımcı kuvvet göndermiştir.

 Teşkilatlanma Çalışmaları

1- “Ülke hanedan üyelerinin ortak malıdır.” Anlayışı terk edildi. “Ülke topraklarının padişah ve oğullarının ortak malıdır” anlayışını getirerek Merkezi otoriteyi güçlendirmeye çalıştı.

2-“Yeniçeri Ocağı” kuruldu ve bu ordunun asker ihtiyacı savaş esirlerinden (Pençik Sistemi) karşılanmaya başlandı. Gelibolu’da “Acemi Oğlanlar Ocağı” açıldı.

3- “Rumeli Beylerbeyliği” kuruldu. Balkanlarda fethedilen toprakların yönetimini kolaylaştırmak için (İlk Rumeli Beylerbeyi Lala Şahin Paşa’dır.)

4- Vezir-i Azam’lık, defterdarlık ve Kazaskerlik makamları kuruldu.

5- “Tımar Sistemi” uygulanmaya başlandı.

6- İlk defa düzenli bir Mali Teşkilat kuruldu.(Çandarlı Halil ve Kara Rüstem (İlk defterdar)Paşalar tarafından)

7- “Topçu Ocağı” kuruldu.

8- Edirne sarayında Enderun Mektebi’ni açmıştır.

I.BAYEZID (YILDIRIM)DÖNEMİ(1389–1402)

 Anadolu’da Siyasal Birliğin Kurulması(1390–1398)

• Yıldırım Bayezıd Anadolu’da Türk siyasal birliğinin kurulması politikasını sürdürmüştür. Bu amaçla Candaroğulları, Aydınoğulları, Saruhanoğulları, Hamitoğulları, Germiyanoğulları, Kadı Burhaneddin Devlet’i ve Karamanoğulları (Dulkadiroğulları ve Ramazanoğulları hariç) beyliğinin topraklarına katmıştır.
• Anadolu’da denetimi kolaylaştırmak amacıyla Kütahya merkezli “Anadolu Beylerbeyliği”ni kurdu.

Bu gelişmeler sonucunda;

    1- Anadolu’da Türk siyasi birliği ilk kez sağlanmıştır.

2- Osmanlı sınırları Fırat Nehri’ne kadar genişlemiştir.

3- Osmanlı Devlet’i, kuzeyde Trabzon Rum İmparatorluğu güneyde Memluklar Devlet’i ve doğuda Timur İmparatorluğu Komşu olmuştur.

4- Timur Devleti ile Osmanlı Devleti karşı karşıya gelmiştir. Bu durum Ankara Savaşı’na ortam sağlamıştır.

5- Osmanlı Devleti ile Akkoyunlular, Memluklar ve Dulkadiroğulları’nın arası açılmıştır.

6- Anadolu kıyılarında yaşayan beyliklerin egemenlik altına alınmasıyla Osmanlı denizciliği gelişmiştir.

Osmanlı-Bizans İlişkileri ve İstanbul Kuşatmaları

• Yıldırım Beyazıt döneminde İstanbul dört kez kuşatılmışsa da bu kuşatmalar

1- Batı’da Haçlı tehlikesi

2- Anadolu’daki beyliklerle mücadele

3- Etkili silahların yetersizliği

4- Doğu’da Timur tehlikesi nedeniyle başarıya ulaşamamıştır.

• Yıldırım Bayezıd’ın İstanbul’u ilk kuşatmasıyla Bizans’ın yıllık vergi vermesi, İstanbul’da camisi ve mahkemesi olan bir Türk mahallesinin kurulması ve Haliç’in kuzeyinde bir Türk garnizonun bulunması koşullarıyla kuşatmayı kaldırmıştır.

YORUM: Bu antlaşma Osmanlı Devleti’nin İstanbul’da kalıcı olmak istediğini gösterir.

• Beyazıt Niboğlu savaşından sonra İstanbul’u yeniden kuşatmış ve Bizans’ın Karadeniz’den yardım almasını engellemek amacıyla Anadolu Hisarı’nı (Güzelcehisar) yapılmıştır.

Niğbolu Savaşı(1396)

Nedenleri:

1- Osmanlı Devleti’nin İstanbul’u kuşatması

2- Osm. Devlet’i sınırlarını Macaristan’a kadar genişletmesi

• Macarlar ve Papa’nın önderliğinde Türklere karşı Alman, Fransız, İngiliz, Lehistan, Avusturya, Eflak ve Haçlı ordusu büyük bir bozguna uğratıldı.

Sonuçları:

1- Bulgaristan tamamen Osm. Dev.’ne katıldı.

2- Haçlı Dünyası yarım yüzyıl Türkler üzerine yürümeye (1444) cesaret edemedi.

3- Abbasi Halifesi Y.Bayezıd’a “Sultan-ı İklim-i Rum”  (Rum diyarının Sultanı) unvanını vermiştir.

YORUM: Bu durum Osmanlı Devleti Anadolu beylikleri üzerindeki nüfusunu güçlendirmiş Anadolu Türk birliğini sağlamasını kolaylaştırmıştır.

4- Bu zafer Osmanlıların balkanlardaki durumunu daha da güçlendirdi.

    NOT: Y.Beyazıt zamanında Balkanlarda Üsküp ve Selanik Osmanlı topraklarına katılmıştır.

ANKARA SAVAŞI (1402)

Nedenleri:

     1- İki hükümdarın da cihan hâkimiyeti idealiyle hareket etmesi, üstünlük mücadelesi (Savaşın temel nedeni)

2- Her iki hükümdarın arasındaki hakaret dolu mektuplar

3- Çin’e sefere çıkmayı planlayan Timur’un batısında güçlü Osmanlı Devleti’nin bulunmasından rahatsız olması

4- Anadolu Türk beylerinin Timur’u Osmanlılara karşı kışkırtması

5- Timur’dan kaçan Bağdat hükümdarı Ahmet Celayir ve Karakoyunlu Hükümdarı Kara Yusuf’un Yıldırıma sığınması

• Bayezıd ile Timur Ankara’nın Çubuk Ovasında 1402’de karşı karşıya geldiler savaş Timur’un üstünlüğü ile sonuçlanmıştır.

    UYARI: Y.Bayezıd’ın Timur’a mağlup olmasında;

A- Anadolu beyliklerinden toplanan askerlerin ve kara Tatarların Timur tarafına geçmesi

               B- Timur’un ordusunda fil kullanması gibi nedenler etkili olmuştur.

Sonuçları:

     1- Anadolu Beylikleri tekrar kuruldu ve Anadolu’da Türk birliği bozulmuştur.

     2- Y.Bayezıd Timur’a esir düştü. Yıldırım Bayezıd’ın oğulları arasında 11 yıl süren taht kavgaları (Fetret Devri) başlamıştır.

4- Osmanlı Devleti dağılma tehlikesi geçirmiştir.

5- İstanbul’un fethi ve Bizans’ın yıkılması gecikmiştir.

6- Osmanlıların Balkanlardaki ilerleyişi durmuştur.

7- Osmanlı hazineleri ile Osmanlı arşivi yağmalanmıştır.

Yıldırım Bayezıd Zamanındaki Diğer Gelişmeler

• Gelibolu’da ilk büyük Osmanlı Tersanesi açılmıştır.
• İlk cülus bahşişi verilmiş, fatih zamanında kanunlaşmıştır.

 FETRET DEVRİ (1402–1413)

FETRET: Kelime anlamı karışıklık, buhran dönemidir. Siyasal anlamda ise, saltanatsız geçen dönemdir.(Saltanat boşluğu)

• Ankara Savaş’ından sonra Yıldırım’ın oğulları Mehmet Çelebi Amasya’da, Musa Çelebi Bursa’da, İsa Çelebi Balıkesir’de, Süleyman Çelebi Edirne’de, hükümdarlıklarını ilan ettiler. Mustafa Çelebi, Timur tarafından esir alınarak Semerkant’a götürülmüştür.
• Kardeşler arasında yaklaşık 11 yıl süren taht kavgasını Çelebi Mehmet kazanarak tek başına Osmanlı Padişah’ı olmuştur(1413).
• Fetret Dönemi’nin en önemli olayı ise 1412’de Musa Çelebi tarafından gerçekleştirilen İstanbul Kuşatmasıdır. Fakat başarısızlıkla sonuçlanmıştır.

UYARI: Osmanlı Devlet’i Fetret Devri’nde Balkanlar’da büyük bir isyan ve toprak kaybıyla karşılaşmadı. Bunun Nedeni;

     1- Buradaki halkın Osmanlıların HOŞGÖRÜLÜ ve ADALETLİ YÖNETİM’İNDEN memnun olması

     2- Balkan ulusları arasında MEZHEP ÇATIŞMALARI’NIN bulunması

     3- Avrupa’da Fransa ve İngiltere arasında devam eden YÜZYIL SAVAŞLARI nedeniyle Osmanlı’ya karşı Haçlı ittifakı oluşturulamamıştır.

     NOT: Balkanlar’da sadece Selanik kaybedilmiştir.

I.MEHMET(ÇELEBİ)DÖNEMİ(1413–1421)

• Ankara Savaş’ı sonrasında dağılan Osmanlı Devlet otoritesini ve kurumlarını yeniden toparladığı için kendisine Osmanlı Devleti’nin ikinci kurucusu da denir.

Anadolu’daki Gelişmeler:

• Saruhan, Aydın ve Menteşe beyliklerinin egemenlik altına alınmasıyla Osmanlı Donanması Ege Denizinde güçlenmesine neden olmuştur. Venedik bu durumdan rahatsız olmuştur.
• 1416’da Venediklilerle Osmanlılar arasında ilk deniz savaşı oldu. Çalıbey komutasındaki Osmanlı donanması savaşı kaybetmiştir.

YORUM: Bu durum Türk donanmasının henüz Venediklilerle başa baş mücadele edecek güce ulaşamadığını göstermektedir.

• Çelebi Mehmet Eflâk’ı Osmanlı Devleti’ne bağladı. Bu durum Osmanlılarla Macarlar arasında savaşlara neden olmuştur. Ayrıca bu dönemde Bosnalılar da Osmanlılara bağlı hale gelmişlerdir.

     Şeyh Bedrettin İsyanı:

• Şeyh Bedrettin (simavna kadısı) müritleri Torlak Kemal ve Börklüce Mustafa tarafından Anadolu’da (Balıkesir-Manisa) ve Rumeli’de ayaklanma çıkarmış, İsyan bastırılarak Şeyh Bedrettin ve yandaşları idam edildi.

UYARI: Şeyh Bedrettin İsyanı Osmanlı tarihindeki ilk dini ve soysal (toplumsal)karakter taşıyan ayaklanmadır.

     Mustafa Çelebi İsyanı:

• Ankara Savaşından sonra Timur tarafından esir alınarak Semerkant’a götürülen Mustafa Çelebi, Timur’un ölümünden sonra serbest kalmış ve Anadolu’ya gelmiş. Mustafa Çelebi Bizans’ında desteğini sağlayarak Mehmet Çelebi’ye karşı isyan etti.
• Osmanlı Devlet adamları Çelebi Mustafa’ya halkın desteğini engellemek için onun Y.Bayezıd’ın oğlu olmadığını ileri sürmüşler ve onu Düzmece Mustafa diye adlandırmışlardır.
• Çelebi Mehmet bu İsyanı bastırmış Çelebi Mustafa ise Bizans’a sığınmıştır. Çelebi Mehmet Para karşılığında Bizans’ın Mustafa Çelebi’yi hapsetmesini sağlamıştır.

 II. MURAT DÖNEMİ (1421–1444/1444–1451)

 

• Murat Bizans’ın desteğiyle isyan eden Amcası Mustafa Çelebi(Düzmece) isyanını bastırarak Mustafa Çelebi idam edilmiştir.

    NOT: II. Murat, Bizans İmparatorluğu’nun Mustafa Çelebi’ye verdiği destekten dolayı İmparator Manuel’i cezalandırmak amacıyla İstanbul’u kuşatmıştır.

• Bizans, İstanbul kuşatmasından kurtulmak için II. Murat’ın 13 yaşındaki kardeşini isyan ettirmiştir. II. Murat İstanbul kuşatmasını kaldırarak isyanı bastırmıştır.

Anadolu’da Gelişmeler

• Murat Anadolu’da Türk siyasi birliğini sağlamak amacıyla, Aydınoğulları, Menteşeoğulları ve Hamitoğulları beylikleri Osm. Topraklarına katıldı.
• Germiyanoğulları toprakları miras yoluyla Osmanlı Devleti’ne katıldı.
• Karamanoğulları itaat altına alındı. Bir kısım toprakları Osmanlıların eline geçti.

 Osmanlı – Venedik Savaşları

Nedenleri:

1. Osmanlıların Adriyatik Denizi ile Ege’nin batı kıyısına ulaşması ve Venediklilerin ekonomik çıkarlarını korumak istemesi
2. Venediklilerin, Osmanlıların Anadolu ve Rumeli arasındaki ilişkileri tehdit etmesi

Sonuçları:

1. Osmanlı Devleti Selanik, Yanya ve Serez’i alarak Arnavutluk’un güney bölünme egemen olmuştur.

 Balkanlarda Yapılan Savaşlar ve Edirne Segedin Antlaşması(1444)

• Sırplar, Belgrat’ı Macarlara verdiler. Eflâklar ve Bosnalılar da Osmanlılara bağlılığı kabul etmediler. Bu gelişmeler sonucunda Osmanlı Devleti karşı Balkanlarda birlik kuruldu.
• Murat, Balkanlar bozulan dengeyi yeniden düzeltmek için harekete geçti. Sırp despotluğuna son verdi. Belgrat kuşatıldı ancak alınamadı.(Veba salgını, Askeri eksiklik, Kale surlarının sağlam olması nedenleri ile kuşatma kaldırıldı.)
• Dev. Balkanlarda ağır yenilgiler aldı. II. Murat Osmanlılara karşı Balkan uluslarının birleşmesi ve Karamanoğullarının Osmanlı topraklarına saldırması üzerine Macarlar barış teklifinde bulundu. Edirne Segedin Antlaşması imzalandı.(1444)Maddeleri:

1- 10 yıl süreyle savaş yapılmayacak

2- Tuna Nehri iki devlet arasında sınır olacak

3- Sırp despotluğu tekrar kurulacak ve Osmanlılara vergi ödeyecek

4- Eflak Macar egemenliğinde kalacak ve Osmanlılara vergi ödeyecek

UYARI: Bu antlaşma ile Osmanlı Devleti’nin Balkanlar’da itibarı sarsılmıştır.

• Murat bu antlaşmadan sonra Karamanoğullarının mağlup ederek 12 yaşındaki oğlu Mehmet’e yerini bırakarak Manisa’da dinlenmeye çekildi.

Varna Savaşı(1444)

Nedeni:

1. Osmanlı tahtına 12 yaşındaki bir çocuğun geçmesinden yararlanarak Türkleri Balkanlardan atmak
2. Macarlar Papa’nın öncülüğündeki Balkan ulusları harekete geçerek Edirne-Segedin Antlaşmasını bozarak Haçlı ordusu oluşturdular.

Sonuçları:

     1- Haçlı Ordusu mağlup edildi. Macar Kralı Vladislas savaşta öldü.

2- Edirne-Segedin Antlaşmasıyla kaybedilen yerler tekrar alındı.

3- Balkanlar da Osmanlı Egemenliği güçlenmiştir.

II. Kosova Savaşı(1448)

Nedenleri:

1- Haçlıların Varna Savaşının öcünü almak istemeleri

2- Türkleri Balkanlardan atmak

• 17–20 Ekim 1448 tarihinde 3 gün süren savaş sonucunda Haçlı Ordusu yenilgiye uğratıldı. Türk Ordusu bu savaşta Türk savaş taktiğini uygulamışlardır.

Sonuçları:

1 – Balkanlardaki Türk egemenliği kesinleşmiştir. Balkanlar Türk yurdu haline gelmiştir.

2- Haçlılar savunmaya, Osmanlılar Taarruza geçmiştir.(Son savunma savaşıdır.)

3- Avrupalıların Türkleri Balkanlardan atma ve Bizans’ı kurtarma ümitleri sona erdi.

4- Osmanlı Devletine karşı oluşturulan Haçlı ittifakları 1683 II. Viyana Kuşatması’na kadar karalarda sona erdi.

II. Murat Dönemi’ndeki Diğer Gelişmeler

1- Devlet adamı yetiştirmek amacıyla Edirne sarayında ENDERUN MEKTEBİ açılmıştır.

2- Kapıkulu Ocaklarına asker yetiştirmek amacıyla DEVŞİRME SİSTEMİ kanun haline getirilerek uygulanmaya başlanmıştır.

3- Oğuz-Kayı geleneğinin yaşatılmasına önem verilmiştir.

4- Komşu ülkelerden birçok bilim adamı Anadolu’ya getirilmiş Arapça ve Farsça eserler Türkçeye tercüme edilmiş böylece bilim ve kültür hayatı geliştirilmeye çalışılmıştır.

5- Edirne’de ilk yeniçeri ayaklanması (BUÇUK TEPE İSYANI) çıkmıştır. Ulufe azlığı bahane ederek ayaklanan yeniçerilere yarım akçe zam yapılarak bastırılmıştır.

6-NİŞANCILIK kurumu ilk kez kuruldu.

Osmanlı Devleti’nin Savaş ve Fetih Politikaları

1. AMAÇ: Öncelikle BATI (Rumeli-Balkanlar) yönünde genişlemek savaş ve fetih yapmak amaçlanmıştır.(GAZA VE CİHAT)

    A- BİZANS’LA SAVAŞ: Toprak almak ilerlemek Rumeli’ye geçmek kuşatmak ve gücünü iyice kırmak amaçlanmıştır. BAŞARILI OLUNMUŞTUR.

    B- AVRUPA İLE (HAÇLILARLA) SAVAŞ: Temel amaç Rumeli ve Balkanları Türk Yurdu yapmaktır.

    YORUM–1:Fethedilen Balkan bölgesine Anadolu’daki konar-göçer Türk boyları yerleştirilmiştir. ( İSKÂN POLİTİKASI)  Bu durum Balkanların Türkleştirilmek istendiğini gösterir.

    YORUM–2:Fethedilen Balkan Bölgelerindeki yerli halka hoşgörülü ve adaletli davranılmıştır. Böylece fetihlerin kalıcı olması amaçlanmıştır.

    YORUM–3:Ankara Savaşı’ndan sonra Türk siyasi birliğinin bozulmasına rağmen Balkanlarda Osmanlı Devletinden kopmaların yaşanmaması Osmanlı HOŞGÖRÜSÜNÜN ve ADALETİNİN kanıtıdır.

    YORUM–4:Osmanlıların Balkanlardaki her ilerleyişi Haçlı oluşumuna neden olmuştur. Bu durum Haçlıların temel amacının Osmanlıları, Türkleri Balkanlardan atmak olduğunu gösterir.

1. AMAÇ: Anadolu’da bulunan Türk beyliklerini ortadan kaldırmak (SİYASİ BİRLİĞİ SAĞLAMA ÇALIŞMALARI)

• Osmanlı savaş ve fetihlerin ikinci ayağını Anadolu fetihleri oluşturur.

YORUM: Osmanlıların Anadolu’daki Türk Beyliklerini Osmanlı topraklarına katmalarının temel amacı ANADOLU TÜRK SİYASİ BİRLİĞİNİ SAĞLAMAKTIR.

• Osmanlı Devleti’nin Anadolu Beyliklerinden toprak alma yöntemleri;

1. Doğrudan savaşla alma
2. Parayla satın alma
3. Çeyiz yoluyla alma
4. Vasiyet yoluyla alma

    NOT–1:Kuruluş döneminde Osmanlı Devleti’nin denizlerdeki rakip devletleri VENEDİK ve CENEVİZ’dir

    NOT–2:Kuruluş Döneminde Osmanlı Devletinin yaptığı savaşları küçük bir formülle hatırlayabiliriz. Bu formül SINAV II dir.

     S à Sırpsındığı à İlk Haçlı Savaşı

    I  à I.Kosova à Balkanlarda ilerleme ve tutunma

    N à Niboğlu à Balkanlarda ilerleme ve tutunma

    A àAnkara àAnadolu Türk Siyasi birliğinin bozulması (Timur olayı)

    V àVarna à Balkanlar’ın kesin Türk yurdu olması

    II à II. Kosova à Balkanlar’ın kesin Türk yurdu ol

    NOT: Koyunhisar Savaşı ve Maltepe Savaşı kuruluş Döneminde Bizans’la yapılmıştır. Sazlıdere Savaşı ise Bulgar ve Bizans devletleriyle yapılmıştır.

      III. AMAÇ: Osmanlı Devleti’nde sınırlar genişledikçe ve ihtiyaç oldukça: siyasi, sosyal, askeri, ekonomik, hukuki, tarımsal ve eğitim alanında yenilikler ve DEVLET TEŞKİLATLANMASI (ÖRGÜTLENMESİ) yapılmıştır.

Siyasi: Divan kurulmuş, vezir atanmış, eyaletler ve beylerbeyliği oluşturulmuştur.

Sosyal: Lonca ve ahi teşkilatı

    Askeri: Düzenli ordunun kurulması, yaya ve müsellemler devşirme sistemi, yeniçeri ocağı, Kapıkulu ve Tımarlı Sipahiler

    Ekonomi: İlk para bastırılmıştır. Defterdar atanmıştır. Maliye oluşturulmuştur.

    Hukuki: Kadı ve kazasker tayin edilmiştir.

Tarım: DİRLİK SİSTEMİ uygulanmaya başlamıştır.

Eğitim: İlk medrese kurulmuş, İlk müderris atanmıştır.

YORUM: Kuruluş döneminde Osmanlı eğitimi gelişmiş değildi. Bu nedenle öğrenciler Mısır ve Suriye’ye gönderilmiş buralardaki bilim adamları da medreselerde ders vermeleri için Anadolu’ya getirilmiştir. Bu durum bu dönemde Mısır ve Suriye’nin eğitim alanında ileri olduğunu gösterir.

    NOT: Osmanlı Devleti’nin ilk kurucusu Osman Gazi’dir. Çelebi Mehmet ise Ankara Savaşından (1402)sonra devleti dağılmaktan kurtarıp topladığı için ikinci kurucu kabul edilir.