5. Sınıf Sosyal Bilgiler Birey ve Toplum Ders Notları

5. Sınıf Sosyal Bilgiler Birey ve Toplum Ders Notları

  1. ÜNİTE: BİREY VE TOPLUM

SOSYAL BİLGİLER DERSİNDEN ÖĞRENDİKLERİMİZ

Sosyal Bilgiler dersi bize neler kazandırır;

Haklarını bilen ve sorumluluklarını yerine getiren bir vatandaş olmamızı sağlar.

Türk kültürünü ve tarihini öğrenmemizi sağlar.

Geçmişte atalarımızın kurmuş olduğu devletleri öğrenmemizi sağlar.

Atalarımızın dünya medeniyetine kazandırdıklarını öğrenmemizi sağlar

Demokrasi ve milli egemenliğin önemini anlamamızı sağlar.

Vatanını ve milletini seven, vatanına karşı sorumluluklarını yerine getiren vatandaş olmamızı sağlar.

Etkin bir vatandaş olmamızı sağlar.

Ülkemizi ve dünyayı tanımamızı sağlar.

Beraber yaşama, sorumluluk alma bilincini oluşturur, toplumsal dayanışmanın artmasını sağlar.

Yaşadığımız çevrenin coğrafi özelliklerini tanımamızı sağlar.

Ülkemizin komşu ve diğer ülkelerle olan ekonomik, kültürel ve sosyal ilişkilerini öğrenmemizi sağlar.

Toplumsal olaylara karşı farklı bakış açıları oluşturmamızı sağlar.

Etkin Vatandaş olarak görevlerimiz;

Sosyal Bilgiler: Bireyleri toplumsal hayata hazırlayın, bireylerin sosyal yanını geliştiren, demokratik değerler kazandıran ve iyi bir vatandaş olmamızı sağlayan bir derstir. Sosyal bilgiler kendi bünyesinde tarih, coğrafya ve vatandaşlık konularını da içerir.

Vatandaş: Aynı toprak üzerinde yaşayan ve aynı devlete vatandaşlık bağı ile bağlı olan kişilere vatandaş adı verilir.

Etkin Vatandaş: Haklarını ve sorumluluklarını bilen, kanunlara uyan, toplumsal olaylara karşı duyarlı olan, her hangi bir sorunla karşılaştığı zaman kanunlara uygun bir şekilde çözmeye çalışan kişilere etkin vatandaş denir.

Seçim zamanı geldiğinde oy kullanırız.

Kanunlara ve kurallara uyarız.

Ülke yönetimine katkı sağlarız.

Üretim yaparak ülke ekonomisine katkıda bulunuruz.

Vergimizi düzenli olarak öderiz.

Zamanı geldiğinde askerlik görevini yerine getiririz.

Sorumluluk bilinciyle hareket ederiz.

Haklarımızı bilir ve gerektiğinde kullanırız.

Ürünleri tasarruflu kullanarak ve ülke ekonomisine katkı sağlarız.

OLAYLAR VE OLAYLARIN ÇOK BOYUTLULUĞU

Bireyler günlük hayatta birçok olayla karşılaşırlar, insanlar bir olaydan farklı şekillerde etkilenebilirler. İnsanın yaşadığı bir olay, sadece kendisini değil; ailesini, akrabalarını, arkadaşlarını ve çevresinde bulunan hiç tanımadığı insanları da etkileyebilmektedir.

Olayların özellikleri:

Olayların birden fazla nedeni ve sonucu olabilir.

İnsanlar olaylardan farklı şekillerde etkiler. Aynı olay bir insanı mutlu ederken başka bir insanı üzebilir.

Bir olayın sonucu başka bir olayın nedeni olabilir.

Olayların kaynağı ve sonucu sadece insanları etkilemez. (Doğa, hayvanlar vb.)

Olay: Ortaya çıkan, meydana gelen, olup biten şey ya da duruma olay denir.

Olayların Çok Boyutluluğu: Olayların birden fazla nedeni ve sonucu olabilmesine olayların çok boyutluluğu denir.

HAK VE SORUMLULUKLARIMIZ

İnsan toplumsal bir varlıktır. İnsanın yaşamını sürdürmesi ve ihtiyaçlarını karşılayabilmek amacıyla diğer insanlarla iş birliğine girmek zorundadır. Bu zorunluluk insana çeşitli haklar tanıdığı gibi bireylere çeşitli sorumluluklar yüklemektedir.

İnsanların ihtiyaçlarını karşılayabilmesi ve yaşamlarını mutlu bir şekilde sürdürebilmesi içinde sosyalleşmeye ihtiyacı vardır.

Bireylerin sosyalleşmesi sürecinde en büyük desteği ailesi ve çevresi

sağlamaktadır. Bireyler sosyalleştikçe ve toplumsal hayata uyum çeşitli gruplara dâhil olurlar.

Grup:

  1.  En az iki kişiden oluşur,
  2.  Ortak bir amacı olur,
  3. Aralarında dayanışma ve işbirliği olur.

Grupların Özellikleri

  1. Gruplardaki insanlar birbirlerini tanırlar.
  2. Aralarında işbirliği ve dayanışma vardır.
  3. Belli bir amaç için bir araya gelmişlerdir.
  4. Bireyler aynı anda birden çok gruba üye olabilir.
  5.  Bireyler gruplarda farklı rolleri üstlenebilirler.

Örnekler:

5-A Sınıfı, Tiyatro Kulübü, İzci Gurubu, Alp ve Ailesi, Ataköy İmam Hatip Ortaokulu Öğretmenleri vb.

Sosyalleşme: Bireyin içinde yaşadığı toplumun bir üyesi olma sürecine sosyalleşme denir.

Birey: Toplumu oluşturan insanların her birine birey denir.

Grup: Ortak bir amaç için bir araya gelen, aralarında etkileşim olan, en az iki kişiden oluşan topluluğa grup denir.

Kalabalıkların Özellikleri:

  •  Aralarında işbirliği ve dayanışma yoktur.
  • Birbirlerini tanımazlar.
  •  Ortak bir amaçları yoktur.
  • Birliktelikleri kısa sürelidir.

Örneğin: Pazar yerindeki insanlar, Tribündeki taraftarlar, yolda yürüyen vatandaşlar, teneffüsteki öğrenciler vb.

KURUMLAR

Kurumlar resmi kurumlar ve özel kurumlar olarak ikiye ayrılırlar.

Resmi Kurumlar:

Devlet tarafından kurulan ve devlet adına halka hizmet ulaştıran kuruluşlardır.

Örneğin: Okullar, Devlet Hastaneleri, Emniyet Genel Müdürlükleri, Adliyeler, Belediyeler vb. kuruluşlardır.

Özel Kurumlar:

Kişiler ve şirketler tarafından kurulan ve hizmetleri karşılığında belirli bir ücret alan kuruluşlardır.

Örneğin: Özel Okullar, Özel Hastaneler, Eczaneler, Şirketler, Holdingler vb.

Kurumların Özellikleri

  • Kanunlara ve kurallara bağlı olarak kurulmuşlardır.
  • Mesai kavramları vardır.
  • Kurumda çalışan birisi görevinden ayrılınca yerine yenileri gelir.
  • Toplumsal ihtiyaçları karşılamak için kurulmuşlardır.
  • Çalışanları gönüllü veya belirli bir ücret karşılığında çalışırlar.

Her birey toplumsal ihtiyaçlarını karşılamak için çeşitli grup ve kurumlara katılır. Birey faaliyetlerine katıldığı bu grup ve kurumlarda çeşitli roller üstlenir.

Kurum: Toplumun ihtiyacını karşılayan, topluma hizmet eden kuruluşlara kurum denir.

Rol: Bireyin ait olduğu grup veya kurumlarda üstlendiği görevlere rol denir.

Grup veya Kurum Rol Sorumlulukları

Aile Baba Ailesinin geçimini sağlamak

Futbol Takımı Kaleci Rakip takımdan gol yememek

Hastane Doktor Hastaları tedavi etmek

Alışveriş Merkezi Kasiyer Hizmet karşılığı ücret almak

Rollerin Özellikleri;

Bir insan aynı anda birden fazla role sahip olabilir.

( Alp’in rolleri: Öğrenci, arkadaş, sporcu, kulüp üyesi vb.)

Rolümüz, içinde bulunduğumuz gruba veya kuruma göre değişebilir.

(Mustafa Öğretmen – Alp’in babası – Fatih’in arkadaşı – Konyaspor Taraftarı)

Bir grupta veya kurumda görevimiz bitebilir ve yerimize yenileri gelebilir.

(Mustafa öğretmenin tayini çıkabilir ve yerine Gökhan öğretmen gelebilir)

Her insanın hayatı boyunca rolleri ve statüleri değişebilir.

(Bebek – Çocuk – Öğrenci – Anne – Nine)

Bireylerin toplum içinde yer aldığı grup ve kurumlarda üstlendiği rollere bağlı olarak çeşitli hakları ve aynı zamanda sorumlulukları vardır.

Örneğin: Yaşama hakkı, Beslenme hakkı, Barınma hakkı, Giyinme hakkı, Eğitim hakkı, Sağlık hakkı, Adalet hakkı, Güvenlik hakkı vb.

Her bireyin içinde bulunduğu gruba ve kuruma göre çeşitli sorumlulukları vardır.

Örneğin: (Öğretmen – ders anlatmak, Öğrenci – ders çalışmak, Doktor – hastaları tedavi etmek, Baba – ailenin geçimini sağlamak)

Bireyler içinde bulunduğu gruplarda ve kurumlarda sorumluluklarını yerine getirdiğinde mutlu, sevilen ve saygı duyulan kişiler olurlar. Fakat bireyler üzerlerine düşen sorumlulukları yerine getirmediği takdirde yapmış olduğu işlerde ve hayatlarında başarısız olurlar.

Örneğin: Ders çalışmamanın sonucu başarısız olma, Santraforun formsuz olması sonucu maçın kaybedilmesi vb.

Hak: Yasal veya toplumsal olarak bireylere tanınan yetki ve kazançlara hak denir.

Sorumluluk: Bireyin yaptığı davranışların sonuçlarını üstlenmesine sorumluluk denir.

Planlı çalışmak, bireyi başarıya götürdüğü gibi işlerimizi de zamanında ve

düzgün bir şekilde sonuçlandırmamızı sağlar. Plansız olanlar işlerini gelişigüzel yapanlar başarısız olurlar. Bu nedenle işlerimizi zamanında ve planlı bir şekilde yaparsak başarılı oluruz.

ÇOCUK HAKLARI

Dünya üzerindeki bütün çocukların doğuştan sahip olduğu haklara çocuk

hakları denir. Çocuk hakları 20 Kasım 1989 yılında Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından kabul edilmiştir. Çocuk Hakları Sözleşmesi ülkemizde 1990 yılında imzalanarak yürürlüğe girmiştir.

Çocuk Hakları Sözleşmesinin bazı maddeleri:

Madde 1: 18 yaşına kadar her insan çocuk sayılır.

Madde 3: Çocukları ilgilendiren bütün faaliyetlerde, çocuğun yararı temel alınır.

Madde 6: Her çocuk temel yaşama hakkına sahiptir.

Madde 7: Her çocuk vatandaşlık ve isim hakkına sahiptir.

Madde 12: Her çocuk, görüşlerini serbestçe ifade etme, kendisini ilgilendiren her konuda görüşlerinin dikkate alınmasını isteme hakkına sahiptir.

Madde 24: Her çocuğun sağlık hizmetinden yararlanma hakkı vardır.

Madde 28: İlköğretim parasız ve hiçbir ayrım gözetmeksizin tüm çocuklar için hak ve zorunludur.

Madde 32: Çocukların okula gitme, oyun oynama hakkı vardır. Çocuklar yetişkinler gibi çalıştırılamazlar.

Plan: Bir işi sonuçlandırmak için neyin, ne zaman yapılacağının önceden

düzenlenmesine plan denir.

Ülkemizde Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin uygulanması ve takibinden Çalışma,

Sosyal Hizmetler ve Aile Bakanlığı ve ona bağlı olarak çalışan Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu (SHÇEK) sorumludur.

Birleşmiş Milletler (BM) Dünya çocuklarını korumak ve yaşam koşullarını

iyileştirmek amacıyla Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu’nu (UNICEF) kurmuştur.